Referentie:
Oostveen, Daan, "Groen! buigt zich over onderwijs", De Wereld Morgen 21.3.2011 (laatste online raadpleging 1.4.2011).
Groen!, "Resolutie 3: Voor pluralisme en democratie", www.groen.be (laatste online raadpleging 1.4.2011).
Informatief extract:
Groen! pleit ervoor om de levensbeschouwelijke vakken facultatief te maken en een verplicht vak 'Filosofie, Levensbeschouwing en burgerzin' aan te bieden.
Creatieve commentaar:
Ik ben een echte sympathisant van het ecologische gedachtegoed, maar met de stemming over het vak ‘filosofie, burgerzin, levensbeschouwing’ op het jongste onderwijscongres van Groen! denk ik dat de partij haar doelen aan het voorbijschieten is.
De eerste reden is dat het volgens mij niet de rol is van een ecologische partij om zo’n sterk standpunt in te nemen over iets dat zowel bij (actieve) vrijzinnigen als (actieve) gelovigen gevoelig ligt. Ik heb er geen problemen mee dat een politieke partij op zoek gaat naar oplossingen voor bepaalde maatschappelijke problemen vanuit algemene maatschappijvisie. Hierin blijft het echter belangrijk een bepaalde diversiteit onder de kiezers te respecteren. Groen! jaagt met dit voorstel heel wat levensbeschouwelijk actieve kiezers, meestal hoog opgeleid en relatief ontvankelijk voor het ecologische gedachtegoed in het harnas (inclusief mezelf). M.i. focust een ecologische partij zich best op haar kern thema’s: ecologische en sociale rechtvaardigheid. Twee punten waarin heel wat kritische kiezers zich kunnen in vinden als het op een overtuigende manier vorm krijgt. Het zijn ook twee punten die vanuit heel wat levensbeschouwingen actief verdedigd kunnen worden. Door rechtstreeks de belangen van leerkrachten levensbeschouwelijke vakken aan te vallen (zeg nu zelf, wie ziet zijn vak graag als een facultatief vak dat leerlingen maar na de uren moeten volgen) en de ‘zuilen’ (beter de levensbeschouwelijke organisaties) die er achter steken snijdt Groen! volgens mij in eigen vlees. Daarom lijkt me dit voorstel ongeacht of het een goed voorstel is, ongewenst.
De volgende redenen zijn inhoudelijk. Het is volgens mij ondanks de goede bedoelingen een slecht voorstel. Zowel vanuit levensbeschouwelijk, als vanuit filosofisch en disciplinair oogpunt. Op zich is het onderwijzen van een levensbeschouwing vanuit een wetenschappelijk (‘neutraal’) standpunt niet slecht, maar het is onvoldoende en in de huidige context ook niet noodzakelijk. Ik denk dat jongeren nood hebben aan het ervaren en overdenken van authentiek beleefde levensbeschouwing. Dit kan alleen overgebracht worden door een leerkracht die zich open, maar geëngageerd vanuit een bepaalde levensbeschouwing opstelt. In een vak waar een levensbeschouwing van binnenuit bekeken wordt en andere levensbeschouwingen vanuit dit gekozen perspectief. De vraag in onze samenleving gaat niet zo zeer naar hoe we de ‘levensbeschouwelijke andere’ (de moslim/vrijzinnige/christen-medeburger) moeten bekijken vanuit een ‘neutraal’ perspectief, maar vanuit ‘ons’ perspectief. Bovendien is er in een geseculariseerde samenleving nood een betere profilering en explicitering wat ‘ons’ perspectief dan wel is: leren zowel zichzelf als de ‘ander’ levensbeschouwelijk te begrijpen en te plaatsen. De informatie vanuit een neutraal vak kan hierin een eerste aanzet zijn, maar is ruim onvoldoende. Levensbeschouwelijke authenticiteit is niet te vervangen door een ‘neutraal’ vak. Door het facultatief maken van een authentiek levensbeschouwelijk vak zal men de (van thuis uit) levensbeschouwelijk sterken sterker maken en de (van thuis uit) levensbeschouwelijk zwakkeren zwakker maken. Het induceert een levensbeschouwelijk Mattheus-effect. Hierin schiet Groen! dus m.i. haar doel voorbij.
Als filosoof in opleiding (ik volg de Master Wijsbegeerte aan de UA) heb ik er problemen mee dat filosofie, burgerzin en levensbeschouwing op een hoop worden gegooid. Filosofie is een (ondergewaardeerde) academische discipline (historisch de moeder van alle wetenschappen), een vak dat het kritische denken onderwijst in de brede zin en op zich niet aanzet tot burgerschap (werd Socrates niet terechtgesteld wegens het bederven van de jeugd?) of tot authentieke levensbeschouwelijkheid los van een kritisch in het leven staan. Filosofie kan een levensbeschouwing (of politiek engagement) een interessante tint of wending geven, maar bepaalt uiteindelijk de basiskleur niet zelf. Het onderwijzen van filosofie kan bijdragen tot kritisch burgerschap, maar valt allerminst samen met burgerzin. Integendeel filosofie kan resulteren tot het ondermijnen van die burgerzin beschouwd vanuit een specifieke opvatting van burgerzin. Het onderwijzen van onze filosofische erfenis of leerlingen gevoelig maken voor filosofische vragen is een goede zaak, maar ze in één vaktitel onderbrengen met burgerzin en levensbeschouwing is een slechte zaak voor de filosofie. Zeker als dit een eerste kennismaking inhoudt met de filosofie en het niet gaat over de meer specifieke verhoudingen tussen filosofie, burgerzin en levensbeschouwing (meer iets voor gevorderden). Liever authentieke filosofie en authentieke levensbeschouwing.
Verder kan men zich afvragen, wie dat vak gaat geven. Een filosoof-vergelijkende godsdienstwetenschapper die weet hoe hij burgerzin moet onderwijzen? De combinatie van de eerste twee is al erg lastig (de opleiding die ik nu krijg is er alleszins niet opgericht). Doe er burgerzin bij en je komt tot een onmogelijk combinatie. Dit zal om een specifieke opleiding vragen: een academische opleiding zonder academisch perspectief. Welke academische discipline onderwijst er burgerzin? De combinatie van levensbeschouwing, filosofie met burgerzin is op zich even passend als de combinatie burgerzin met biologie of met geschiedenis. Kennis van natuur en menselijk lichaam kunnen ook een goede basis zijn voor het aanzetten burgerzin: zorg voor de natuur, zorg voor de eigen seksualiteit, etc. Kennis van de historische achtergrond van onze huidige politieke, sociale, economische en culturele context eveneens: politiek bewustzijn, culturele gevoeligheid etc… Is een zo goed mogelijk gebruik van de eigen taal ook geen vorm van burgerzin? Of het leren van andere talen of het onderhouden van het eigen lichaam (L.O.) etc. Burgerzin moet ‘onderwezen’ worden door een school, niet door één vakleraar. Het proppen van burgerzin in een vak gaat aan de interdisciplinaire basis voor burgerzin voorbij: het is veel meer dan het begrijpen en respecteren van levensbeschouwingen. De opdracht van een school om leerlingen aan te zetten tot burgerzin is een opdracht van alle leerkrachten. Het voorstel van Groen! gaat voorbij aan de hedendaagse uitdaging om de vakidiotie te overschrijden door burgerzin te proppen in vak, terwijl het geen vak is.
Ten slotte zijn er volgens mij betere én goedkopere alternatieven: stimuleer leerkrachten om rond belangrijke maatschappelijke onderwerpen en algemene attitudes (niet-noodzakelijk erg levensbeschouwelijke thema’s) samen te werken. Bijvoorbeeld door het creëren van ruimte waarin de leergang van afzonderlijke vakken wordt doorbroken (al is het maar één week per schooljaar). Stimuleer levensbeschouwelijke leerkrachten om samen te werken, zodat er op een authentieke manier ruimte gecreëerd wordt om segregatie tegen te gaan. Bv. in de presentatie van de eigen levensbeschouwing tegenover de anderen, door bepaalde thema’s met een belangrijk levensbeschouwelijk gewicht (dood, geboorte, seksualiteit) vanuit diverse hoeken aan bod laten komen. Niet vanuit een geabstraheerde eenheidsworst gegeven door een leraar met een onmogelijk gevoelig en divers takenpakket, maar vanuit een beleefd perspectief. Dit kost misschien een andere onderwijsmentaliteit, maar volgens mij minder centen.
Mensen komen uit hun levensbeschouwelijke ivoren torens doordat ze zich sterk en geaccepteerd voelen. Niet nadat ze eerst aan de kant worden geschoven door een ‘neutrale’ bemiddelaar, die in feite niet bestaat en dus ook niet zal geaccepteerd worden.
Deze commentaar werd in een lichtjes andere versie ook verstuurd naar verschillende e-mailadressen van Groen!
De eerste reden is dat het volgens mij niet de rol is van een ecologische partij om zo’n sterk standpunt in te nemen over iets dat zowel bij (actieve) vrijzinnigen als (actieve) gelovigen gevoelig ligt. Ik heb er geen problemen mee dat een politieke partij op zoek gaat naar oplossingen voor bepaalde maatschappelijke problemen vanuit algemene maatschappijvisie. Hierin blijft het echter belangrijk een bepaalde diversiteit onder de kiezers te respecteren. Groen! jaagt met dit voorstel heel wat levensbeschouwelijk actieve kiezers, meestal hoog opgeleid en relatief ontvankelijk voor het ecologische gedachtegoed in het harnas (inclusief mezelf). M.i. focust een ecologische partij zich best op haar kern thema’s: ecologische en sociale rechtvaardigheid. Twee punten waarin heel wat kritische kiezers zich kunnen in vinden als het op een overtuigende manier vorm krijgt. Het zijn ook twee punten die vanuit heel wat levensbeschouwingen actief verdedigd kunnen worden. Door rechtstreeks de belangen van leerkrachten levensbeschouwelijke vakken aan te vallen (zeg nu zelf, wie ziet zijn vak graag als een facultatief vak dat leerlingen maar na de uren moeten volgen) en de ‘zuilen’ (beter de levensbeschouwelijke organisaties) die er achter steken snijdt Groen! volgens mij in eigen vlees. Daarom lijkt me dit voorstel ongeacht of het een goed voorstel is, ongewenst.
De volgende redenen zijn inhoudelijk. Het is volgens mij ondanks de goede bedoelingen een slecht voorstel. Zowel vanuit levensbeschouwelijk, als vanuit filosofisch en disciplinair oogpunt. Op zich is het onderwijzen van een levensbeschouwing vanuit een wetenschappelijk (‘neutraal’) standpunt niet slecht, maar het is onvoldoende en in de huidige context ook niet noodzakelijk. Ik denk dat jongeren nood hebben aan het ervaren en overdenken van authentiek beleefde levensbeschouwing. Dit kan alleen overgebracht worden door een leerkracht die zich open, maar geëngageerd vanuit een bepaalde levensbeschouwing opstelt. In een vak waar een levensbeschouwing van binnenuit bekeken wordt en andere levensbeschouwingen vanuit dit gekozen perspectief. De vraag in onze samenleving gaat niet zo zeer naar hoe we de ‘levensbeschouwelijke andere’ (de moslim/vrijzinnige/christen-medeburger) moeten bekijken vanuit een ‘neutraal’ perspectief, maar vanuit ‘ons’ perspectief. Bovendien is er in een geseculariseerde samenleving nood een betere profilering en explicitering wat ‘ons’ perspectief dan wel is: leren zowel zichzelf als de ‘ander’ levensbeschouwelijk te begrijpen en te plaatsen. De informatie vanuit een neutraal vak kan hierin een eerste aanzet zijn, maar is ruim onvoldoende. Levensbeschouwelijke authenticiteit is niet te vervangen door een ‘neutraal’ vak. Door het facultatief maken van een authentiek levensbeschouwelijk vak zal men de (van thuis uit) levensbeschouwelijk sterken sterker maken en de (van thuis uit) levensbeschouwelijk zwakkeren zwakker maken. Het induceert een levensbeschouwelijk Mattheus-effect. Hierin schiet Groen! dus m.i. haar doel voorbij.
Als filosoof in opleiding (ik volg de Master Wijsbegeerte aan de UA) heb ik er problemen mee dat filosofie, burgerzin en levensbeschouwing op een hoop worden gegooid. Filosofie is een (ondergewaardeerde) academische discipline (historisch de moeder van alle wetenschappen), een vak dat het kritische denken onderwijst in de brede zin en op zich niet aanzet tot burgerschap (werd Socrates niet terechtgesteld wegens het bederven van de jeugd?) of tot authentieke levensbeschouwelijkheid los van een kritisch in het leven staan. Filosofie kan een levensbeschouwing (of politiek engagement) een interessante tint of wending geven, maar bepaalt uiteindelijk de basiskleur niet zelf. Het onderwijzen van filosofie kan bijdragen tot kritisch burgerschap, maar valt allerminst samen met burgerzin. Integendeel filosofie kan resulteren tot het ondermijnen van die burgerzin beschouwd vanuit een specifieke opvatting van burgerzin. Het onderwijzen van onze filosofische erfenis of leerlingen gevoelig maken voor filosofische vragen is een goede zaak, maar ze in één vaktitel onderbrengen met burgerzin en levensbeschouwing is een slechte zaak voor de filosofie. Zeker als dit een eerste kennismaking inhoudt met de filosofie en het niet gaat over de meer specifieke verhoudingen tussen filosofie, burgerzin en levensbeschouwing (meer iets voor gevorderden). Liever authentieke filosofie en authentieke levensbeschouwing.
Verder kan men zich afvragen, wie dat vak gaat geven. Een filosoof-vergelijkende godsdienstwetenschapper die weet hoe hij burgerzin moet onderwijzen? De combinatie van de eerste twee is al erg lastig (de opleiding die ik nu krijg is er alleszins niet opgericht). Doe er burgerzin bij en je komt tot een onmogelijk combinatie. Dit zal om een specifieke opleiding vragen: een academische opleiding zonder academisch perspectief. Welke academische discipline onderwijst er burgerzin? De combinatie van levensbeschouwing, filosofie met burgerzin is op zich even passend als de combinatie burgerzin met biologie of met geschiedenis. Kennis van natuur en menselijk lichaam kunnen ook een goede basis zijn voor het aanzetten burgerzin: zorg voor de natuur, zorg voor de eigen seksualiteit, etc. Kennis van de historische achtergrond van onze huidige politieke, sociale, economische en culturele context eveneens: politiek bewustzijn, culturele gevoeligheid etc… Is een zo goed mogelijk gebruik van de eigen taal ook geen vorm van burgerzin? Of het leren van andere talen of het onderhouden van het eigen lichaam (L.O.) etc. Burgerzin moet ‘onderwezen’ worden door een school, niet door één vakleraar. Het proppen van burgerzin in een vak gaat aan de interdisciplinaire basis voor burgerzin voorbij: het is veel meer dan het begrijpen en respecteren van levensbeschouwingen. De opdracht van een school om leerlingen aan te zetten tot burgerzin is een opdracht van alle leerkrachten. Het voorstel van Groen! gaat voorbij aan de hedendaagse uitdaging om de vakidiotie te overschrijden door burgerzin te proppen in vak, terwijl het geen vak is.
Ten slotte zijn er volgens mij betere én goedkopere alternatieven: stimuleer leerkrachten om rond belangrijke maatschappelijke onderwerpen en algemene attitudes (niet-noodzakelijk erg levensbeschouwelijke thema’s) samen te werken. Bijvoorbeeld door het creëren van ruimte waarin de leergang van afzonderlijke vakken wordt doorbroken (al is het maar één week per schooljaar). Stimuleer levensbeschouwelijke leerkrachten om samen te werken, zodat er op een authentieke manier ruimte gecreëerd wordt om segregatie tegen te gaan. Bv. in de presentatie van de eigen levensbeschouwing tegenover de anderen, door bepaalde thema’s met een belangrijk levensbeschouwelijk gewicht (dood, geboorte, seksualiteit) vanuit diverse hoeken aan bod laten komen. Niet vanuit een geabstraheerde eenheidsworst gegeven door een leraar met een onmogelijk gevoelig en divers takenpakket, maar vanuit een beleefd perspectief. Dit kost misschien een andere onderwijsmentaliteit, maar volgens mij minder centen.
Mensen komen uit hun levensbeschouwelijke ivoren torens doordat ze zich sterk en geaccepteerd voelen. Niet nadat ze eerst aan de kant worden geschoven door een ‘neutrale’ bemiddelaar, die in feite niet bestaat en dus ook niet zal geaccepteerd worden.
Deze commentaar werd in een lichtjes andere versie ook verstuurd naar verschillende e-mailadressen van Groen!
