McGrath strateeg of verstopper

Referenties:

1. McGrath, Alister, "The Limits to an Darwinian Worldview: A philosophical and religious perspective", Lezingenreeks: Zijn er grenzen aan een darwinistische levensbeschouwing, Antwerpen: UCSIA, 19-20.3.2008.

2. Thomas, Job, "McGrath in A'pen", 20.3.2008, http://jobthomas.wordpress.com/2008/03/20/mcgrath-in-apen/ (laatst geraadpleegd op 24.3.2008).

3. "Richard Dawkins and Alister McGrath", Video-Google.com, http://video.google.com/videoplay?docid=6474278760369344626 (laatst geraadpleegd op 24.3.2008).

4. McGrath, Alister, Geloof en natuurwetenschap: een introductie, Kampen: Kok, 2001, 259 p.

5. De Cavel, Filip, "Alister McGrath in Antwerpen", 19.3.2008, http://filipdecavel.wordpress.com/2008/03/19/alister-mcgrath-in-antwerpen/ (laatst geraadpleegd op 24.3.2008).

Creatieve commentaar:

Ik vind dat McGrath de interessantste thema's uit de weg is gegaan (1). Ik dacht vanuit de aankondiging dat hij het ging hebben over de evolutionaire verklaringen van de religie. Een domein waar ik niet zo in thuis ben en waar ik graag wel wat meer had over willen weten. Nu als de 'memetica' het enige is dat er op de markt is, dan is er nog veel werk te doen. Andere interessante thema's worden gauw nogal technisch voor een breed publiek: een iets diepere behandeling van het teleologieprobleem in de biologie, het reductionismedebat, het naturalisme-supernaturalisme debat, de reikwijdte van biologische verklaringen, de concrete impact van de evolutietheorie op de theologie etc. Het laatste thema behandelde hij eigenlijk niet en de andere thema's werden ofwel slechts vermeld ofwel oppervlakkig besproken. Nu dat is geen verwijt, want dat lag waarschijnlijk niet in zijn opdracht.

Ik moet hier wel opmerken dat men moet oppassen in hoeverre men darwinistische levensbeschouwingen, wereldbeelden en dito verklaringen vereenzelvigt met evolutionaire levensbeschouwingen, wereldbeelden en dito verklaringen. In de lezingenreeks kwam dit niet duidelijk genoeg aan bod. Darwinistisch zou slechts moeten gebruikt worden als men heel nadrukkelijk beroep doet op het natuurlijke selectie principe terwijl evolutionair een veel breder begrip is. De visies van Dennett en Dawkins kan men darwinistisch noemen. Maar de evolutietheorie is veel breder en rijker dan natuurlijke selectie, al kan men er nooit naast. Ik zou het spreken over darwinistische levensbeschouwingen en wereldbeelden liefst tot een minimum beperkt willen zien.

Alleen al omdat ik de tekst van de lezing vooraf had gekregen, bracht de lezing zelf me inhoudelijk weinig nieuws bij. Maar het was me wel een evenement om in het hol van de leeuw zoveel creationisten en aanverwanten bij elkaar te zien. Het hol van de leeuw, want zowel in het kader van de lezingen als in het kader van een universiteit wordt geen goed woord over het creationisme gesproken.

Door de tekst, de lezing en het seminarie heb ik Dawkins weer een klein beetje beter leren kennen en McGrath maakte in zijn tekst hier en daar gebruik van een aantal voor mijn nog onbekende referenties die voor mijn studie in de filosofie van de biologie nog wel kunnen van pas komen. Het tweede deel van de lezing bevestigde wat ik al dacht sinds ik met het begrip 'meme' kon kennis maken: dat het niet de moeite is om dieper op in te gaan. Nu was zijn uitleg wel interessant voor het geval ik zelf ooit wordt gevraagd om er iets over te zeggen. Maar ik ga me niet met veel plezier bezighouden met iets waarvan ik denk dat er alleen de wetenschappelijke waardeloosheid van kan aangetoond worden. Dit is waarschijnlijk ook de reden waarom ik in de vijf jaar dat ik me met 'geloof en wetenschap' actief bezig houdt, nog niets van Dawkins zelf heb gelezen. Iedere keer dat ik hem in de literatuur tegenkom, lijkt hij vanuit biologisch standpunt zijn nutteloosheid te bewijzen. Zijn verdediging en popularisering van de evolutietheorie is weliswaar briljant, maar tegelijk verkleutert hij de biologie en heeft hij maatschappelijk een enorm vertekent beeld van de biologie teweeg gebracht. De rijkdom, verscheidenheid, nuances, moeilijkheden en evoluties van het biologisch onderzoek over evolutie komen niet voldoende aanbod.

Vanuit filosofisch standpunt is het een draak, waarvan men moeilijk kan zeggen dat het om degelijke filosofische arbeid gaat. Daardoor is hij ook een gemakkelijke schietschijf. Wat mij betreft is Dawkins vooral interessant voor de Science Studies : de sociologie van de wetenschappen. De enige reden om hem te lezen is omdat hij veel gelezen wordt en daardoor maatschappelijk relevant is, maar de bedenking dat er betere dingen zijn om te lezen maakt dat ik er maar niet kan aan beginnen. McGrath's onderneming is daarom heel lovenswaardig, het spaart mij veel tijd.

Het debat echter tussen McGrath en Dawkins dat ik via een medestudent een paar maanden geleden op internet kon vinden en waarnaar Job (2, 3) ook verwijst, is wel boeiend. En dat komt omdat Dawkins hier genuanceerder is. Maar door gebrek aan kennis van theologie en filosofie/metafysica aan de kant van Dawkins zitten daar ook weer de beperkingen van zo'n dialoog. Spijtig genoeg was het debat waarschijnlijk al te genuanceerd en beschaafd om effectief uitgezonden te worden op televisie. Leve het internet.

Dennett plaatst vanuit filosofisch standpunt een interessantere verdediging van het ultradarwinisme en juist die behandelt McGrath minder. De kraan-hemelhaken metafoor had best wat meer aandacht verdient, want het is hierop dat Intelligent Design en het religieuze denken over de interactie tussen God en wereld zich vastrijdt.

Ik heb McGrath intussen meer dan vier jaar geleden leren kennen door het zeer degelijke boek dat Job voor zijn thesis gebruikte (4). Vanuit academisch opzicht is dat een heel verdienstelijk werk: de geschiedenis van dialoog tussen geloof en wetenschap wordt op een voortreffelijke manier weergegeven en heeft me veel bijgebracht. En toch miste ik iets in dat boek, wat ik woensdag en donderdag ook miste: passie voor wetenschap en duidelijke verdediging van de waarde van een evolutionair wereldbeeld voor het christelijk geloof. Het lijkt mij dat voor McGrath de dialoog tussen geloof en wetenschap slechts een intellectueel project en opdracht voor de theoloog is. Dat inzicht op zich is al lovenswaardig. Maar ik wil passie voor wetenschap voelen, passie die men wel bij de door McGrath aangehaalde Pierre Teilhard de Chardin vindt. Een passie die ik ook bij een schrijver als Sjoerd Bonting vind en op een zachtere manier bij Jan Van der Veken. In het spoor van Teilhard de Chardin, maar niet op dezelfde manier wil ik het evolutionaire denken omarmen en als een meerwaarde voor het christelijk geloof denken.

Als ik McGrath's Geloof en Natuurwetenschap las, was het voor mij niet direct duidelijk in hoeverre hij zelf van de evolutietheorie overtuigd was en ook in deze lezing was dat niet duidelijk genoeg. Daardoor kan zijn lezing in sommige ogen een te reactionair accent hebben gekregen. In het seminarie van donderdag verdedigde hij het evolutionaire denken iets meer. Hoewel hij de wetenschappelijke materie goed kent en ze naar zijn hand zet, voel ik te weinig betrokkenheid met het wetenschappelijke project. Een gemis aan betrokkenheid met de wetenschappen geeft terechte kritiek op de wetenschappen of beter mensen die denken in naam van de wetenschap te schrijven gemakkelijk een louter defensieve indruk, waardoor ook elk creatief aanwenden van wetenschappelijke data ter verdediging van een christelijk geloof eerder op opportunisme lijkt.

Tussen de 'doorsnee' en minder doorsnee creationisten, waren er ook mensen van de ETF (Evangelisch Theologische Faculteit, Leuven), mensen die hem ook in hun midden hadden uitgenodigd (2). Een goede zaak, maar hoe serieus nemen ze bij de ETF de dialoog tussen wetenschap en geloof? Iets wat ik als een van de pijnpunten vind in evangelisch Vlaanderen: want iedere scholier wordt er mee geconfronteerd. Ik heb signalen gezien dat een aantal ETF'ers zich soepeler opstellen tegenover de wetenschappen: dikwijls slechts de geologische tijdrekening, maar elke stap vooruit is een goede. Maar in hoeverre gaan ze mee met een theologisch project als dat van Alister McGrath, dat zeer voorzichtig progressief kan genoemd worden? Of is de zesdaagse schepping van de wereld in 4004 v. Chr. nog steeds een mijlpaal in de cursus Oude Testament? Graag feed-back van ETF-insiders.

Durft Alister McGrath op de ETF toegeven zoals in de dialoog met Dawkins dat Adam en Eva best begrepen worden als mythische figuren? Ontwijkt hij de moeilijke punten om strategische redenen of speelt hij verstoppertje? Als het een strategie is, dan doet hij het zeker meesterlijk. Maar toch heb ik er mijn bedenkingen bij.

Filip (5) zei dat er waarschijnlijk geen hardcore evolutionisten waren op die avond. Ik wil mezelf best wel als hardcore evolutionist beschouwen, maar ook diegenen die Filip waarschijnlijk bedoelt heb ik gezien. Wat ze van McGrath denken weet ik natuurlijk niet, maar ik heb Kris Verbrugh, een ontzettend getalenteerde student geneeskunde met twee populair wetenschappelijke boeken op zijn kerfstok, wel een praatje zien slaan met McGrath. Hopelijk kan hij de nuances die McGrath meegeeft verwerken in een volgend boek. Moest dat het geval zijn, dan heeft McGrath zijn effect niet gemist.

Nu wees McGrath tijdens de vragen op iets wat men in een christelijk denken over de natuur nooit uit het oog mag verliezen: een 'binocular view': zowel naar het mooie als het lelijke in de natuur kijken. Te veel heeft de theologie de ambiguïteit van het bestaan slechts als een antropologisch probleem gezien (zonde). Maar een klare hedendaagse kijk op de natuur leert dat dit niet voldoende is. Aan deze ambiguïteit moet men als christen niet alleen een scheppingstheologie koppelen, maar ook een theodicée en een eschatologie. Het gebrek aan aandacht voor de ambiguïteit in héél de natuur in de (natuur-)theologie van de 19de eeuw heeft Darwin zijn geloof gekost. Daar wees McGrath onrechtstreeks heel terecht op. Voor velen met Darwin en ook vandaag nog is dit een dooddoener. De potentiële en actuele christelijke waarde van Intelligent Design als ook het creationisme worden onder meer door deze ambiguïteit erg problematisch.

Vanuit een evolutionair wereldbeeld kan men m.i. aan dit probleem veel beter werken (bv. d.m.v. het procesdenken) en dat maakt voor mij de dialoog tussen wetenschap en geloof meer dan de moeite waard om mee bezig te zijn.

Ricoeur en Whitehead een complementair duo?

Referentie:

Barciauskas, Rosemary Curran, "The Primordial and Ethical Interpretations of Evil in Paul Ricoeur and Alfred North Whitehead", Modern Theology 2 (1985) 1, p. 64-77.

Informatief extract:

This article compares the work on evil and human freedom presented by Paul Ricoeur in The Symbolism of Evil (1967) and other works, to the notion of evil and freedom in the metaphysics of A N Whitehead. Ricoeur's examination of the myths of three early civilizations shows that the ethical view of evil in which the human bears full responsibility for evil has never sufficiently described the contents of religious consciousness. Evil is not so much the result of the first free act as it is part of the "history of being". The author contends that Whiteheadian metaphysics concurs in many ways with Ricoeur's understanding of evil. In Whitehead's view evil is in no way the work of God, nor is it solely the work of the human. It arises out of the conditions of becoming, but is met with the harmonizing activity of God. From these two views the author draws several conclusions about the limits of human freedom and the nature of sin and guilt.

[Abstract from ATLA Religion]

Creatieve commentaar:

Het is interessant om Whitehead en Ricoeur naast elkaar behandeld te zien. Op die manier wordt voor mij de waarde Ricoeur ook duidelijker. De auteur plaatst namelijk de verschillende theologische concepten naast elkaar. Hiervan kan ik gebruik maken om die verschillende concepten uit te leggen aan de hand van de verhalen die iedereen bekend voorkomt. De abstracte gespitste aanpak van het procesdenken aangevuld met het verhalende en meer tot de verbeelding sprekende aanpak van Ricoeur.

Van de auteur Rosemary Curran Barciauskas, ten tijde van het artikel als theoloog verbonden aan het Wheeling College in West Virginia, heb ik nog volgende referenties gevonden: “Redemption Through Suffering: The Task of Human Freedom in the Writings of A. N. Whitehead and Paul Ricoeur and the Implications for a Christian Soteriology.”, Ph.D. Dissertation, Fordham University, 1983; met Debra Beery Hull, Loving and Working: Reweaving Women's Public and Private Lives. Meyer-Stone Books, 1989; “Review: The Triune Symbol: Persons, Process and Community, by Joseph Bracken.” In Process Studies 17, no.4 (Winter, 1988): 273-8. Spijtig dat er over haar niet meer te vinden is.

Waarom het geloof het procesdenken nodig heeft

Referenties:

Cobb, John B., Jr., "Why faith needs process philosophy", the Mudd Theatre, Claremont School of Theology, Claremont, CA, USA, 11.09.2007, http://www.ctr4process.org/media/ (geraadpleegd op 23.10.2007), tekst beschikbaar op http://www.ctr4process.org/publications/SeminarPapers/30_2-CobbJ.pdf (geraadpleegd op 18.12.2007).

Livingston Richard T., "John B. Cobb, Why Faith Needs Process Philosophy", Process Perspectives 30 (2007) 2, p. 8.

Informatief extract:

Eerst gaat de spreker in op de politieke context van een dag zoals 9/11. Hij raakt aan wat er misloopt in het huidige Amerikaanse beleid en verdedigt de stelling dat de huidige internationale politiek van de VS is gebaseerd op leugens.Hij vervolgt met te stellen dat er grosso modo drie wegen zijn om religie (christendom) te onderbouwen. Zonder filosofisch systeem: volgens Karl Barth, met filosofisch systeem: volgens dat van Thomas van Aquino of volgens een procesfilosofie. Over Barth maakt hij de opmerking dat realistisch zijn over God, hoewel noodzakelijk niet voldoende is voor een goede theologie. Over het realisme zegt hij nog dat kerken die niet realistisch met God omgaan lamme kerken zijn. Het systeem van Aquino geniet nog altijd brede steun in Katholieke kringen. Van Aquino haalt hij het onderscheid tussen 'zijn'/'being' en 'het zijn'/'Being itself' aan en de relatie naar God als 'supreme being'. (Zie hierover vb. meer in Cloots in 'Kijken naar de zon'). Hij toont dat bij Heidegger God samenvalt met 'het zijn' en God op die manier geen handelend persoon ('agent') is. Dit is voor een goed godsbegrip echt noodzakelijk volgens Cobb.
Cobb vervolgt met kritiek op de manier waarop universiteiten vandaag werken. Volgens Cobb zijn universiteiten gebaseerd op de metafysica van de 17de E, d.w.z. mechanicistisch en zonder plaats voor het subjectieve. Dit creëert een gesloten wereldbeeld voor het wetenschappelijke denken. In een pre-Darwinistische context loste men dit op door zowel God als de mens buiten de natuur te stellen. Dit is na de introductie van de evolutietheorie echter niet meer mogelijk en zodoende wordt de mens op een volledig mechanicistische wijze bestudeerd. Cobb duidt dat gebrek aan aandacht voor het subjectieve problematisch is onder meer in de huidige psychologie en dat bekende Nobelprijswinnaars zonder veel resultaat hun beklag daar hebben overgedaan. Universiteiten zijn sinds hun ontstaan conservatieve instellingen volgens Cobb, die hun vooronderstellingen maar moeilijk willen opgeven. Hierbij maakt hij gebruik van de wetenschapsgeschiedenis ter illustratie. Zelfs op godsdienstwetenschappelijke en filosofische departementen lijkt men zich meestal te schikken naar het gesloten wereldbeeld waar geen plaats is voor God. Denkers die over de grenzen dachten zoals Whitehead passen niet in de huidige universitaire stuctuur zoals ook bepaalde uitzonderingen in de huidige academische wereld. Het vervolg van de lezing gaat over de impact van het procesdenken in China en het onderwijssysteem. Ondermeer de boeken van David Griffin hebben hieraan bijgedragen.
De meest radicale procesdenkers lieten het meest plaats voor denken over God. De huidige evidentie wijst volgens Cobb sterk in de richting van een open wereldbeeld met God. Cobb pleit voor een radicale breuk en volgens hem is die nodig voor "the healing of all creatures". Cobb legt ook het verband tussen bannen van God uit het denken en waar het 'scheef' ging in de geschiedenis (18de en 19de). Ook de recente achteruitgang van het Humanisme koppelt Cobb hieraan. Cobb eindigt met de woorden dat we de wijsheid van het verleden niet moeten opgeven, maar dat we die moeten herdenken met onder meer de beste wetenschappelijke evidenties. (samenvatting PB)

Creatieve commentaar:

Ik kan het me goed vinden in de woorden van Cobb. Veel ideeën en vooral de metafysische kritiek op de wetenschappen zou ik verder uitgewerkt willen zien. Hoe vertaalt zich dat naar de verschillende wetenschappen? Op welke manier kan dit de wetenschappen veranderen, herorienteren misschien? Is het mogelijk op dit over de levensbeschouwelijke grenzen heen te verwezenlijken? Is dit opentrekken noodzakelijk voor alle disciplines? Ontsnapt vb. de moleculaire biologie hieraan en is het alleen voor de wetenschappen die in aanraking komen met het menszijn? Wat zijn de meer specifieke opportuniteit hierin voor de wetenschappen. Kortom hoe kan ons dit drijven?

Slotbeschouwing 'gerichte zoekstrategie'

Creatieve commentaar:

Bij deze zoektocht kunnen we een aantal dingen besluiten zonder dat we artikels gelezen. Ik heb ook echt geen enkel artikel gelezen, maar moest ik de tijd hebben dan zou ik het wel doen.

Het onderwerp vertrekt in de literatuur vanuit de relatie tussen klassieke genetica en moleculaire genetica [Hull 1972, Kitcher 1984, Schaffner 1993a]. Ondertussen is de moleculaire biologie in (bijna?) alle subdisciplines van de biologie doorgedrongen en vindt men het thema ook terug in betrekking met deze subdisciplines: neurobiologie [Schaffner 1993a, Bickle 2006], genoombiologie [Vicedo 1992], ontwikkelingsbiologie [Laubichler - Wagner 2001], gedragsbiologie [kort vermeld in Kitcher 1999], evolutiebiologie [Rosenberg 2006]. Al deze subdisciplines zijn gemakkelijk inhoudelijk aan elkaar te koppelen, maar bevatten telkens zeer verschillende manieren van aanpakken.

Ik heb de indruk dat het anti-reductionisme in de wetenschappen alleen maar sterker geworden is. Men lijkt steeds meer holistisch te werk te gaan. Getuige daarvan zijn o.a. '-omics' onderzoeksdomeinen (genomics - genoombiologie, proteomics - proteoomanalyse, glycomics, zie wikipedia) en wat men 'Systems Biology' noemt. Men zou bijvoorbeeld kunnen onderzoeken hoe reductionistische/holistisch deze grootschalige aanpak is. Hierin denk ik dat er weinig verschil is tussen de verschillende '-omics'-disciplines.

Ik moet zeggen dat ik vooraf niet verwacht had dat er over dit thema reeds zoveel gepubliceerd werd. Ik heb nu ook niet het gevoel dat ik een volledig zicht op de literatuur i.v.m. dit thema heb gekregen. Daarvoor zou ik mij bijvoorbeeld hebben moeten richten tot één van subdisciplines die hier werden aangehaald. Een breed overzicht heb ik wel gekregen. Op basis van deze verkenning zou ik een studie in het onderwerp inhoudelijk als volgt aanpakken:
1. Reductionisme in algemeen (en klassiek) wetenschapsfilosofisch perspectief. Dit heb ik in het blog volledig buiten beschouwing gelaten. Feyerabend en Nagel waren hier veel terug komende referenties (zie supra). Dit zou de noodzakelijke basis voor verder onderzoek moeten leveren. Ook metafysische relaties leggen, lijkt mij een must.

2. De klassieke literatuur i.v.m. reductionisme in de biologie (oudere publicaties van Schaffner, Hull en Kitcher): theorievorming, interlevel verklaringen etc.

3. Toespitsing op een bepaalde tak van de biologie. Als men kiest voor de neurobiologie zal men moeten overwegen of men de psychologie erbij neemt of men zich beperkt tot de biologie. De psychologie erbij nemen, maakt de zaak natuurlijk veel moeilijker hanteerbaar.

Onbesproken doch interessante referenties:

Algemeen wetenschapsfilosofisch (beide aanwezig in UA stadbibliotheek):

Feyerabend, Paul, "Explanation, Reductionism, and Empiricism", in: Feigl, H. - Maxwell, G. (eds.), Scientific Explanation, Space, and Time, Vol 3., Minnesota Studies in the Philosophy of Science, Minneapolis: University of Minnesota Press, 1962.

Nagel, Ernest,"The reduction of Theories", in: The Structure of Science, New York: Harcourt, Brace and World, 1961, 618 p. Een vereenvoudigde presentatie kan men volgens Kitcher 1984 vinden in hoofdstuk 8 van Hempel, Carl G., Philosophy of Natural Science, Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall, 1966. Een heel interessante tip want deze zijn gemakkelijk in het Nederlands te vinden.

Recente artikels i.v.m. reductionisme en de biologie:

Kaufmann, Stuart - Clayton, Philip, "On emergence, agency, and organization", Biology and Philosophy 21 (2006), p. 501-512.

Morange, Michel, "Post-genomics, between reduction and emergence", Synthese (2006) 151, p.355-360.

Soto, Ana M. - Sonnenschein, Carlos,"Emergentism by default: A view from the bench", Synthese (2006) 151, p.361-376.

Met koppelingen naar de theologie:

Budenholzer, Frank E., "Some Comments on the problem of reducitonism in contemporary physical science", Zygon: Journal of Religion & Science 38 (2003) 1, p. 61-69.

Het Menselijk Genoom Project: complexe vragen m.b.t. waarneming, ethiek en concepten

Referentie:

Vicedo, Marga, "The Human Genome Project: Towards an Analysis of the Empirical, Ethical, and Conceptual Issues involved", Biology and Philosophy 7 (1992), p. 255-278. [Vicedo 1992]

Ook gepubliceerd in:
Hull, David L. - Ruse Michael (eds.), The Philosophy of Biology, Oxford: Oxford University Press, 1998, 772 p.

Informatief extract:

"Marga Vicedo's contribution (Ch.25) lays out some of the basic facts about the Human Genome Project (HGP), arguing that from a philosophical perspective there are two basic issues: one ethical, concerning the extent to which (if successful) the HGP is truly going to lead to benefits and the extent to which it might be misused morally; the other epistemological, concerning the question of 'reduction', especially inasmuch as this centres on the desirability of trying to explain things in science by reference to even-smaller entities. It is her contention that these are complex questions with no ready answers, a conclusion which is backed firmly by our four other contributors."

[Hull - Ruse 1998, p. 492]

Creatieve commentaar:

Dit artikel heb ik gevonden via de 'reader' waarin het gepubliceerd werd, ik had het natuurlijk ook anders kunnen vinden. 'Reductionisme' is in deze 'reader' geen apart thema. Omdat het boek geen index van onderwerpen heeft, is het moeilijk om te gaan in hoeverre dit in de secties naar voorkomt. Omdat er wel een index van namen is, heb ik dit toch gevonden via de naam 'Schaffner'. Vicedo bespreekt het reductionisme onder de titel "Reductionism en Molecular Genetics" naast het andere basisthema 'determinisme'. Het gaat om een korte bespreking en misschien ook niet noodzakelijk om te lezen. De referenties verwijzen naar de klassieke literatuur i.v.m. het onderwerp waarvan er een aantal op dit blog staan.

Opmerkelijk is wel dat de filosofen er hier vroeg bij zijn: in 1992 stond de genoombiologie (als er sprake van was, want men spreekt hier nog altijd van moleculaire genetica) nog in de kinderschoenen. Het zou interessant zijn om op dit thema (reductionisme en genoombiologie) verder te werken en te kijken wat er recenter werd gepubliceerd. Dit valt echter buiten het bestek van deze blogopdracht.

Een antireductionistische visie op het moleculaire in de hedendaagse biologie

Referentie:

Kitcher, Philip, "The Hegemony of Molecular Biology", Philosophy and Biology 14 (1999), p. 195-210. [Kitcher 1999]

Ook gepubliceerd in:
Kitcher, Philip, In Mendel's Mirror - Philosophical Reflections on Biology, Oxford: Oxford University Press, 2003, 385 p. (aanwezig in UA stadsbibliotheek) [Kitcher 2003]

Informatief extract:

"The second essay, written fifteen years later, looks at the same material from a different angle, trying to understand what kinds of ventures within biology might be needed to supplement the biochemical research that has enjoyed such explosive success in recent decades."

[Kitcher 2003, p.xii]

"In what follows I shall try to articulate an anti-reductionist view that sees molecular studies as an important part of , but not the whole of, contemporary biology."

[p. 196, einde paragraaf I]

Creatieve commentaar:

Dit artikel gaat iets minder in op het reductionisme zelf en stelt de rol van de moleculaire biologie centraal. Deze andere invalshoek maakt het artikel ook interessant, naast het feit dat het wat meer up to date is. Het artikel wordt ook in Rosenberg 2007 aangehaald. Interessant is dat Kitcher in zijn laatste nota een recent artikel van Schaffner [Genes, Behavior, and Emergentism, Philosophy fo Science 65 (1998), p. 209-252] aanhaalt en erbij zegt dat het zijn antireductionisme steunt. Dit artikel zal ik niet op het blog plaatsen aangezien we de opdracht ergens moeten beëindigen.

Empirische en conceptuele problemen i.v.m. reductionisme in de genetica

Referentie:

Hull, David L., "Reduction in Genetics--Biology or Philosophy?", Philosophy of Science 39 (1972) 4, p. 491-499. [Hull 1972]

Informatief extract:

"A belief common among philosophers and biologists alike is that Mendelian genetics has been or is in the process of being reduced to molecular genetics, in the sense of formal theory reduction current in the literature. The purpose of this paper is to show that there are numerous empirical and conceptual difficulties which stand in the way of establishing a systematic inferential relation between Mendelian and molecular genetics. These difficulties, however have little to do with the traditional objections which have been raised to reduction."

[abstract from author]

Creatieve commentaar:

Hoewel ik de indruk heb dat er naar deze paper minder gerefereerd wordt als naar die van Kitcher 1984, is het ook één van de basisartikels in verband met het onderwerp. Aan de referentielijst kan je zien dat het toen nog in zijn kinderschoenen stond, behalve Schaffner lijken maar weinig mensen hierover gepubliceerd te hebben. Verdere referenties naar klassieke wetenschapsfilosofen: Feyerabend, Popper, Nagel en Kuhn; Grote namen uit de biologie: Dobzhansky, Mayer en ook de jonge Ruse komt er bij kijken.

Het artikel is goed gestructureerd en lijkt me ideaal om kennis te maken met wat er in de vroege periode over dit onderwerp werd geschreven. Met Kitcher 1984 zitten we ook al meer dan tien jaar verder. Natuurlijk publiceerde Hull later ook opstellen over dit onderwerp.

Geen reductionistische verhouding tussen klassieke en moleculaire genetica

Referenties:

Kitcher, Philip, "1953 and all That. A Tale of Two Sciences", The Philosophical Review 93 (1984) 3, p. 335-373. [Kitcher 1984]

Ook gepubliceerd in:
Kitcher, Philip, In Mendel's Mirror - Philosophical Reflections on Biology, Oxford: Oxford University Press, 2003, 385 p. (aanwezig in UA stadsbibliotheek) [Kitcher 2003]

Curd, Martin - Cover, J.A., Philosophy fo Science: The Central Issues, London: W.W. Norton & Company, 1998, 1379 p. [Curd - Cover 1998]

Informatief extract:

"The opening essay is principally focused on the inadequacies of a general philosophical account of intertheoretic relations and with the provision of a substitute. Many philosophers have believed that sciences in some fields can be reduced to sciences in other fields - biology can be reduced to physics and chemistry, psychology to neuroscience, the social sciences to psychology. General philosophy of science has tried to explain the reduction relation. I try to show how the traditional views about reduction fail, and how we can use a different approach to appreciate the connections between one part of biology (genetics) and the physical sciences."

[Kitcher 2003, p. xi-xii]

"... Kitcher presents some new ideas on the nature of theories and the relations among them, by asking whether or not two central theories in biology - classical genetics and molecular biology-stand in a reductive relation to one another."

[Curd -Cover 1998, p. 1028]

Creatieve commentaar:

Dit artikel is gemakkelijk te vinden via JSTOR. Dit artikel heb ik opgenomen omdat het in bijna alle andere artikels die op dit blog staan i.v.m. deze opdracht wordt gebruikt: een onvermijdelijk referentiepunt. Het vertegenwoordigt de klassieke manier van omgaan met het reductionismeprobleem in de biologie: van klassieke genetica naar moleculaire genetica.

Ik heb niet gezocht hoe dikwijls dit artikel becommentarieerd werd, maar men kan een deftige bespreking vinden in Curd - Cover 1998 (p. 1028-1044).

Het artikel zelf heeft geen abstract en de referenties werden alleen verwerkt in het notenapparaat. Dit maakt dat men vrij onhandig moet zoeken naar welke bronnen Kitcher heeft gebruikt. Schaftner, Nagel, Hull, Kuhn zijn hier bekende filosofen die we tegenkomen.

Rosenberg: reductionisme in een Darwinistisch kader

Referenties:

Rosenberg, Alexander, Darwinian Reductionism: Or, How to Stop Worrying and Love Molecular Biology, Chicago:University Of Chicago Press, 2006, 272 p. [Rosenberg 2006]

Boekbespreking: Weber, Bruce H., "Back to basics", Nature (2007) 445, p. 601.

Informatief extract:

"After the discovery of the structure of DNA in 1953, scientists working in molecular biology embraced reductionism—the theory that all complex systems can be understood in terms of their components. Reductionism, however, has been widely resisted by both nonmolecular biologists and scientists working outside the field of biology. Many of these antireductionists, nevertheless, embrace the notion of physicalism—the idea that all biological processes are physical in nature. How, Alexander Rosenberg asks, can these self-proclaimed physicalists also be anti-reductionists? With clarity and wit, Darwinian Reductionism navigates this difficult and seemingly intractable dualism with convincing analysis and timely evidence. In the spirit of the few distinguished biologists who accept reductionism—E. O. Wilson, Francis Crick, Jacques Monod, James Watson, and Richard Dawkins—Rosenberg provides a philosophically sophisticated defense of reductionism and applies it to molecular developmental biology and the theory of natural selection, ultimately proving that the physicalist must also be a reductionist."

[Book description op Amazone.com]

Editorial Reviews on Amazone.com (een aantal gerenomeerde filosofen van de biologie).
Review Elliot Sober :
"For most philosophers, reductionism is wrong because it denies the fact of multiple realizability. For most biologists, reductionism is wrong because it involves a commitment to genetic determinism. In this stimulating new book, Rosenberg reconfigures the problem. His Darwinian reductionism denies genetic determinism and it has no problem with multiple realizability. It captures what scientific materialism should have been after all along."—Elliot Sober, University of Wisconsin

Philip Kitcher :
"Alex Rosenberg has been thinking about reductionism in biology for a quarter of a century. His latest discussion is many-sided, informed, and informative—and extremely challenging."— Philip Kitcher, Columbia University

Kim Sterelny :
"Over the last twenty years and more, philosophers and theoretical biologists have built an antireductionist consensus about biology. We have thought that biology is autonomous without being spooky. While biological systems are built from chemical ones, biological facts are not just physical facts, and biological explanations cannot be replaced by physical and chemical ones. The most consistent, articulate, informed, and lucid skeptic about this view has been Alex Rosenberg, and Darwinian Reductionism is the mature synthesis of his alternative vision. He argues that we can show the paradigm facts of biology—evolution and development—are built from the chemical and physical, and reduce to them. Moreover, he argues, unpleasantly plausibly, that defenders of the consensus must slip one way or the other: into spookiness about the biological, or into a reduction program for the biological. People like me have no middle way. Bugger."—Kim Sterelny, author of Sex and Death

[editorial reviews on Amazone.com]

Creatieve commentaar:

Als men de zoektermen 'reductionism', 'molecular biology' ingeeft op Amozone, komt men automatisch uit bij dit boek terecht. Het staat natuurlijk ook in de referentielijst van Rosenberg 2007.

Hoewel het boek wordt aanbevolen door zijn collega-filosofen is Bruce Weber, een emiritus professor in de moleculaire biologie, niet zo positief over het boek. Het boek heb ik zelf niet kunnen raadplegen en voor mijn beoordeling zal ik dus beroep moeten doen op de bespreking in Nature.

"The emerging field of the philosophy of biology inherited the reductionist framework of logical empiricism. But as our knowledge of molecular biology deepened, many philosophers of biology, including David Hull, Philip Kitcher, Eliot Sober, Evelyn Fox-Keller and Paul Griffiths, saw that the reductionist approach faced serious problems."

Rosenberg plaatst zijn reductionisme volledig in een Darwinistisch kader, maar dit lijkt mij te simplistisch. De boekbespreking is boeiend en de auteur neemt een stelling in tegen Rosenberg, waarvan ik het vermoeden heb dat ze het best aansluit bij de huidige wetenschappelijke stand van zaken. De blunder waarvan de recensent nota maakt, vind ik wel erg opmerkelijk.

Ik citeer zijn laatste twee zinnen. "Research on emergent complexity is still a work in progress, but it may undercut Rosenberg's thesis by providing a fully naturalistic, non-reductionist account of emergence. Such a non-reductionist account would not be anti-reductionist in the sense Rosenberg uses the term, but would offer a 'why necessary' explanation of the emergent phenomena."

Ik zou het boek dus alleen maar kopen als ik in verband met dit onderwerp een opstel zou schrijven. Rosenberg is één van de belangrijkste reductionisten onder de huidige filosofen van de biologie en zijn standpunt is in dat opzicht onvermijdelijk in een academisch verantwoorde discussie. Interessant lijkt mij of hij repliek geeft op het artikel van Frost-Arnold.
Persoonlijk denk ik echter dat er betere en interessantere dingen te lezen zijn.

Het mentale herleiden tot moleculaire interacties: wel of niet geoorloofd?

Referentie:

1. Bickle, John, "Reducing mind to molecular pathways: explicating the reductionism implicit in current cellular and molecular neuroscience.", Synthese (2006) 151: 411–434.

2. de Jong, Huib Looren - Schouten, Maurice K. D., "Ruthless reductionism: A review essay of John Bickle's Philosophy and neuroscience: A ruthlessly reductive account", Philosophical Psychology 18 (2005) 4, p. 473 - 486. (Boekbespreking van: Bickle, John, Philosophy and neuroscience: A ruthlessly reductive account, Dordrecht: Kluwer Academic, 2003.)

Informatief extract:

1. "As opposed to the dismissive attitude toward reductionism that is popular in current philosophy of mind, a 'ruthless reductionism' is alive and thriving in 'molecular and cellular cognition' a field of research within cellular and molecular neuroscience, the current mainstream of the discipline. Basic experimental practices and emerging results from this field imply that two common assertions by philosophers and cognitive scientists are false: (1) that we do not know much about how the brain works, and (2) that lower-level neuroscience cannot explain cognition and complex behavior directly. These experimental practices involve intervening directly with molecular components of sub-cellular and gene expression pathways in neurons and then measuring specific behaviors. These behaviors are tracked using tests that are widely accepted by experimental psychologists to study the psychological phenomenon at issue (e.g., memory, attention, and perception). Here I illustrate these practices and their importance for explanation and reduction in current mainstream neuroscience by describing recent work on social recognition memory in mammals."

[abstract from author]

2. "John Bickle's new book on philosophy and neuroscience is aptly subtitled 'a ruthlessly reductive account'. His 'new wave metascience' is a massive attack on the relative autonomy that psychology enjoyed until recently, and goes even beyond his previous (Bickle, J. (1998). Psychoneural reduction: The new wave. Cambridge, MA: MIT Press.) new wave reductionism. Reduction of functional psychology to (cognitive) neuroscience is no longer ruthless enough; we should now look rather to cellular or molecular neuroscience at the lowest possible level for explanations of memory, consciousness and attention. Bickle presents a fascinating set of experimental cases of such molecule-to-mind explanations. This book qualifies as a showcase of naturalism in the philosophy of mind. Naturally, many of the traditional conceptual approaches in the philosophy of mind are given short shrift, but-in Bickle's metascientific scheme-the role of philosophy of science also seems reduced to explicating laboratory findings. The present reviewers think that this reductionism suffers from overstretching; in particular, the idea of 'explanation in a single bound' from molecule to mind is a bit too ruthless. Still, Bickle's arguments are worth serious attention."

[abstract from author]

Creatieve commentaar:

Deze artikels heb ik gevonden via Swetswise.

Deze twee artikels hebben een heel andere inslag dan al het voorgaande waarin voornamelijk reductionisme van de biologie tot moleculaire biologie centraal staat. Hier gaat men nog een stap verder: de reductie van de psychologie tot moleculaire neurobiologie. Een heel interessante discussie waardoor ik ook merk dat het gekozen onderwerp heel breed kan opgevat worden. Deze discussie is eigenlijk ook onvermijdelijk als men over de huidige moleculaire biologie spreekt: neurobiologen gaan zeer dikwijls impliciet reductionistisch aan slag.

Ik plaats deze twee artikels toch in het blog om te laten zien dat het onderwerp 'reductionisme en moleculaire biologie' zeer breed kan gaan. Als men echter iets wil schrijven i.v.m. het onderwerp, lijkt het mij toch beter te kiezen of zich te richten tot psychologie of de biologie. Met het binnenbrengen van de psychologie in de discussie haalt men immers in één keer heel andere bijkomende discussies binnen. Ik zal me bij de rest van mijn zoektocht echter beperken tot mijn oorspronkelijke zoektocht die zich volledig binnen de filosofie van de biologie plaatst: 'reductionisme van biologie tot moleculaire biologie'.

Wat opvalt aan de titel van het boek van Bickle, is dat hij het vrij emotioneel geladen woord 'ruthless' gebruikt. Dit woord kan op zijn plaats zijn, hoewel ik zo'n scherpe taal in de klassiekere literatuur niet terug vind.

Omdat hier duidelijk de menswetenschappen (de psychologie) worden betrokken, plaats ik hier een extra label (167.23).

Bickle citeert in zijn artikel onder andere ook Schaffner 1993a en een oudere publicatie van Schaffner (1967). Ook Nagel die we in Schaffner 1993a en b tegen kwamen, komen we hier tegen, zoals ook Feyerabend, P. K., "Explanation, reduction and empiricism", Minnesota Studies in the Philosophy of Science 3 (1962), p.28–97 (ook in Rosenberg 2007 en Kitcher 1984) .

In de boekbespreking komen we behalve Churchland (ook in Bickle 2006) en Stephen Gould geen bekende namen in de referenties tegen.

Hoe houdbaar is reductionisme in de ontwikkelingsbiologie?

Referenties:

1. Laubichler, Manfred D. - Wagner, Gunter P., "How Molecular Is Molecular Developmental Biology? A Reply to Alex Rosenberg's Reductionism Redux: Computing the Embryo", Biology and Philosophy 16 (2001) 1: p. 53-68. [Laubichler - Wagner 2001]

2. Frost-Arnold, Greg, "How To Be an Anti-Reductionist about Developmental Biology: Response to Laubichler and Wagner", Biology and Philosophy 19 (2004) 1: p.75-91. [Frost-Arnold 2004]

Informatief extract:

1. "This paper argues in defense of the antireductionist consensus in the philosophy of biology. More specifically, it takes issues with Alex Rosenberg's recent challenge of this position. We argue that the results of modern developmental genetics rather than eliminating the need for functional kinds in explanations of development actually reinforce their importance."

[abstract from author]

2. "Alexander Rosenberg recently claimed (1997) that developmental biology is currently being reduced to molecular biology. Laubichler and Wagner (2001) cite several concrete biological examples that are intended to impugn Rosenberg's claim. I first argue that although Laubichler and Wagner's examples would refute a very strong reductionism, a more moderate reductionism would escape their attacks. Next, taking my cue from the antireductionist's perennial stress on the importance of spatial organization, I describe one form an empirical finding that refutes this moderate reductionism would take. Finally, I point out an actual example, anterior-posterior axis determination in the chick, that challenges the reductionist's belief that all developmental regularities can be explained by molecular biology. In short, I argue that Rosenberg's position can be saved from Laubichler and Wagner's criticisms and putative counterexamples, but it would not survive a different kind of counterexample."

[abstract from author]

Creatieve commentaar:

De ontwikkelingsbiologie lijkt mij een heel interessant veld om met reductionisme aan de slag te gaan. Het veld is tegenwoordig volledig doordrongen van de moleculaire aanpak. Anderzijds blijft het veld noodzakelijk gericht op het geheel. Wat is de betekenis van dit gen/eiwit op de ontwikkeling van een individu? Het blijkt dat genen/eiwitten in verschillende stadia verschillende rollen spelen.

1. Het werk van Rosenberg waar dit artikel naar verwijst is, Rosenberg, A., "Reductionism Redux: Computing the Embryo", Biology and Philosophy 12 (1997), p. 445–470. Omdat we al genoeg en recenter werk van Rosenberg in het blog hebben staan, laten we dit nu links liggen. We vinden Rosenbergs stellingname ook samengevat in het artikel terug.

Wat opvalt tijdens een snelle blik op de referentielijst is dat er vooraf gerefereerd wordt naar tijdschriften die eerder door wetenschappers worden gelezen dan wel filosofen. Dit reflecteert ook het opzet van de schrijvers. Zij willen namelijk met de huidige wetenschappelijk stand van zaken in de ontwikkelingsbiologie aantonen dat het reductionisme van Rosenberg geen steek houdt. Interessant aan dit artikel is verder dat het geschreven is door een historicus en een wetenschapper uit het veld.

2. Dit artikel gaat verder op de kritiek die Laublichler en Wagner leverden op Rosenberg. De auteur meent dat Rosenbergs positie of een matige versie kan gered worden van hun kritiek. Echter andere voorbeelden zouden Rosenbergs positie volledig onmogelijk maken. Ik heb de indruk dat dit artikel filosofisch dieper gaat dan dat van Laublichler en Wagner. Omdat het artikel nog vrij actueel is en een sterke claims maakt, lijkt het mij onvermijdelijk om verder over het onderwerp te praten. Rosenberg 2007 vermeldt het niet, maar dat komt misschien omdat dit misschien te diep gaat voor een inleidend hoofdstuk.

Het artikel verwijst duidelijk meer naar filosofische literatuur. Schaffner komt veel aan bod met oude en recentere artikels. Schaffner 1993a staat ook in de referentielijst. Verder vinden we nog een referentie naar Kitcher 1984 en twee referenties naar Hull 1972 en 1974.

N.B.: Deze artikels vond ik d.m.v. Philosophers Index.

Reductionisme in de biologie en de geneeskunde: een klassieke aanpak en grondige inleiding

Referentie:

Schaffner, Kenneth F., "Reduction and Reductionism in Biology and Medicine" in: Discovery and Explanation in Biology and Medicine, Chicago, IL: University of Chicago Press,1993, p. 411-516. [Schaffner 1993a]

Informatief extract:

"...a detailed analysis of reduction in biology and medicine, which is the subject of chapter 9. In this chapter I briefly review some of the claims that have been made by biologists about the nonreducible character of biology and then turn to an in-depth analysis of intertheoretic reduction. This is a subject about which there have a large number of papers an books written in the past forty years. I provide a lengthy historical and philosophical overview of this literature, analyzing it under the topics of the various models proposed and treating the problems of the connectability of different levels of analysis (e.g., "gene" and "DNA") and the appropriateness of conceptualizing reduction along deductive versus causal lines. The subject is pursued with attention to the relation between Mendelian and molecular genetics, and the important critiques of Hull, Wimsatt, Fodor, the Curchlands, Rosenberg, and Kitcher, as well as their positive views, are considered. My general conclusion in this chapter is that a fairly model, is the most plausible one, but that it has two subforms: one "simple" application to "unilevel" theories and one "complex" characterization for application to theories of the middle range, discussed in chapter 3 and 5. This "complex" GRR model is related to methodological rules regarding changes in temporally extended theories, and to the reduction-replacement distinction. The chapter concludes with attention to a Bayesian application to reductionistically oriented research which I term the "peripherality thesis"."

[extract from introduction p.5-6]

Creatieve commentaar:

Dit boek (gevonden d.m.v. de bibliografie van het encyclopedie-artikel) en het negende hoofdstuk in het bijzonder, geeft een goede inleiding om met dit onderwerp aan de slag te gaan. Het geeft een uitgebreid overzicht van de verschillende manieren van denken, de verschillende modellen etc. Eigenlijk geeft het de noodzakelijk informatie om ernstig met het vraagstuk te kunnen beginnen. Een aantal zaken die hier worden geïnitieerd, vindt men in andere referenties terug. Die beschouwen dit echter als voorkennis zodat dit boek erg handig is. Een gelijkaardige bespreking heb ik in andere en nieuwere stevige introducties/readers in de filosofie van de biologie (Ruse - Hull 1998, Rosenberg 2007) niet teruggevonden. Rosenberg schrijft in Matthen - Stephens 2007 iets gelijkaardigs maar veel beknopter. Bijzonder interessant is de tabel op p. 412, die een overzicht geeft van de verschillende manieren van denken. Ik moet wel zeggen dat ik de namen van Kitcher en Rosenberg op basis van wat ik recent bekeken heb in het tegenovergestelde kamp zou plaatsen. Rosenberg lijkt mij eerder een reductionist (zie Rosenberg 2006) en Kitcher een anti-reductionist (zie Kitcher 1984 en Kitcher 1999).

Het boek en ook dit hoofdstuk is voor een groot deel gebaseerd op vroegere artikels van de auteur (zie p. xxvi). Dit maakt dat het niet noodzakelijk is om op oudere artikels te moeten teruggrijpen omdat het hier in één geheel gelezen kan worden. Bij consultatie van de referenties van latere publicaties van andere auteurs valt het op dat als men verwijst naar het werk van Schaffner, men eerder beroep doet op de artikels die aan het boek vooraf gingen dan wel op het boek zelf.

Voor de introductie van het negende hoofdstuk doet de auteur onder meer beroep op het artikel dat ik in JSTOR had gevonden (Fuerst 1982). Dit maakt dat ook dit artikel in eerste instantie minder noodzakelijk is om te lezen. Wat niet maakt dat het niet interessant kan zijn.

Voor de rest zal ik mij in deze zoektocht vooral richten op literatuur die na dit boek verschenen is.

Tot slotte is het ook interessant dat het boek niet alleen naar de biologie verwijst maar ook naar de biomedische wetenschappen die dikwijls ook aan onderzoek doen dat van fundamenteel biologisch belang is.

Dit boek heb ik kunnen vinden en raadplegen in de bibliotheek van het H.I.W., Leuven.

De betekenis van enzymatisch RNA voor de relatie tussen klassieke en moleculaire biologie

Referentie:

Culp, Sylvia - Kitcher, Philip,"Theory Structure and Theory Change in Contemporary Molecular Biology", British Journal for the Philosophy of Science 40 (1989) 4, p. 459-483. [Culp - Kitcher 1989]

Informatief extract:

"Traditional approaches to theory structure and theory change in science do not fare well when confronted with the practice in molecular biology designed to address two questions: Is theory change in this area of science gradual or saltatory? What is the relation between molecular biology and the fields of traditional biology? Our main focus is a recent episode in molecular biology, the discovery of enzymatic RNA. We argue that our reconstruction of this episode shows that traditional approaches to theory structure and theory change need considerable refinement if they are to be defended as generally applicable.

1 Introduction, 2 Practice in Contemporary Molecular Biology, 3 The Discovery of Enzymatic RNA, 4 Understanding the Change, 5 Derivative Revolutions and Reductionism Revisited."

[abstract and subtitles from authors]

Creatieve commentaar:

Dit artikel heb ik gevonden d.m.v. de bibliografie van het encyclopedie-artikel.

Op het eerste zicht lijkt dit artikel gelijkaardig aan dat van Schaffner 1993b: het accent op theorievorming en structuur, maar het lijkt deels ook een andere structuur te hebben. Het is in alle geval zeer relevant. In de referenties vinden we behalve het werk van Kitcher en andere meer bekende wetenschapsfilosofen ook Schaffner: The Structure of Biomedical Science (toen nog niet gepubliceerd).

N.B.: Dit artikel is beschikbaar via JSTOR.

Theoriestructuur en reductie: een studie met een neurobiologisch voorbeeld

Referentie:

Schaffner, Kenneth F., "Theory Structure, Reduction, and Disciplinary Integration in Biology", Biology and Philosophy 8 (1993) 3, p. 319-347. [Schaffner 1993b]

Informatief extract:

"This paper examines the nature of theory structure in biology and considers the implications of those theoretical structures for theory reduction. An account of biological "theories" as interlevel prototypes embodying causal sequences, and related to each other by strong analogies, is presented, and examples from the neurosciences are provided to illustrate these "middle-range" theories. I then go on to discuss several modifications of Nagel's classical model of theory reduction, and indicate at what stages in the development of reductions these models might best apply. Finally I consider several implications of these analyses of theory structure and reduction for disciplinary integration in biology."

Key words: Theory structure, reduction, integration, neuroscience, Aplysia, parallel processing, explanation.

[abstract and key words from author]

Creatieve commentaar:

Deze referentie komt uit het encyclopedie-artikel.

Dit artikel handelt niet over moleculaire biologie als dusdanig maar gebruikt de neurobiologie moleculair en niet-moleculair om te spreken over theoriestructuur en integratie van verschillende theoretische niveaus. Het is dus een heel relevant artikel en in het eerste opzicht is de aanpak ook grondig. Het wordt eveneens concreet voor gesteld. In tegenstelling tot het hoofdstuk over reductionisme in Schaffner 1993a is de aanpak hier niet-genetisch en op die manier levert dit artikel een aanvulling op de genetische invalshoek die frequenter voorkomt.

Behalve zijn eigen publicaties vinden we hier ook Kitcher ("1953 and all that...", "Explanatory Unification and the Causal Structure of the World" in; Scientific Explanation, 1989) en een hele reeks ander wetenschapsfilosofen terug.

N.B.: dit artikel kon ik inkijken in de bibliotheek van het H.I.W. in Leuven.

Reductionisme in de biologie: een overzicht van Rosenberg

Referentie:

Rosenberg, Alex, "Reductionism in Biology" in: Matthen, Mohan - Stephens, Christopher (eds.), Philosophy of Biology, Amsterdam: North-Holland, 2007, p. 349-368. [Rosenberg 2007]

Informatief extract:

"Physicalism about biology is the thesis that all facts, including all the non-macromolecular biological facts, are fixed by the facts of molecular biology. Reductions argue that physicalism mandates that non-molecular biological explanations need to be completed, corrected, made more precise or otherwise deepened by more fundamental explanations in molecular biology. Antireductionism does not dispute physicalism's metaphysical claim about the fixing of biological facts by macromolecular ones, but denies it had implications either for explanatory strategies or methodological morals. The antireductionists holds that explanations in functional biology need not be corrected, completed or otherwise made more adequate by explanations in terms of molecular biology."

1. Post-positivist intertheoretical reduction
2. Intertheoretical antireductionism
3. Historical Reductionism
4. Completing why-necessary explanations in evolutionay biology

[eerste alinea en subtitels uit het hoofdstuk]

Creatieve commentaar:

Rosenberg staat bekend als een reductionist en behandelt hier onder meer het antireductionisme van Kitcher. In dit artikel kan ik in de referenties interessante zaken vinden. Van Kitcher en Schaffner worden hier andere artikels aangehaald dan in het encyclopedie-artikel. Het lijkt mij dat dit artikel zeer bruikbaar is om een korte en recente inleiding over het onderwerp te hebben. Het boek van Schaffner lijkt me echter veel grondiger en uitgebreider.

In het boek staat de term 'molecular biology' niet in de index, terwijl het op de eerste pagina van het artikel van Rosenberg wel wordt vermeld. De term 'reductionism' lijkt alleen voor te komen in het artikel van Rosenberg.

N.B.: Dit boek heb ik gevonden via de UA-catalogus.

Reductionisme stond centraal in de ontwikkeling van de moleculaire biologie

Referentie:

Fuerst, John A. , "The Role of Reductionism in the Development of Molecular Biology: Peripheral or Central?", Social Studies of Science 12 (1982) 2, p. 241-278. [Fuerst 1982]

Informatief extract:

"It has been claimed that 'reductionism' (broadly understood as a belief in explanation of biological phenomena wholly in physical and chemical terms) has been only of peripheral significance to the development of molecular biology, and even that various forms of non- or anti-reductionism have been important in that development. To examine these claims, this paper investigates the problems of analytical approaches to reductionism and reviews the early scientific and institutional history of molecular biology with respect to the role of reductionist assumptions. It is argued that for complete historical and sociological understanding of the role of philosophical assumptions in molecular biology, reductionism must be considered as a belief system more complex than that implied by any one definition of 'reduction' derived from philosophical analysis. It is concluded from the historical review that reductionism was of central significance to the development of molecular biology, since it was central to institutions financially supporting and promoting early molecular biology, and to all the heuristically significant scientific areas of the emerging molecular biological specialty."

[abstract from author]

Creatieve commentaar:

Dit artikel heb ik gevonden via JSTOR op de trefwoorden 'molecular biology'[abstract] AND 'reductionism'[abstract].

Dit uitgebreide artikel heeft een andere invalshoek dan de meeste artikels in verband met reductionisme en moleculaire biologie: namelijk sociaal-historisch in plaats van strikt wetenschapsfilosofisch. Dit artikel lijkt me interessant om te gebruiken in een inleiding van een eventuele paper om het onderwerp in zijn context te plaatsen, waarna men dan zelf verder kan gaan met het strikt wetenschapsfilosofische debat.

De referenties in dit artikel zijn zeer uitgebreid en meestal geschreven door moleculaire biologen en aanverwanten of historici van de biologie en dienen dus als primaire en secundaire historiografische bronnen. Kenneth Schaffner komt hier ook in voor met een eerder historiografisch artikel: "The Peripherality of Reductionism in the Development of Molecular Biology", Journal of the History of Biology 7 (1974), p. 111-139. Verder staat er van Schaffner ook een referentie naar "Reduction, Reductionism, Values, and Progress in the Biomedical Sciences" in: Robert G. Colodny (ed.), Logic, Laws and Life, Pittsburgh,PA: University of Pittsburgh Press, 1977. We zullen hier niet verder op in gaan en gebruik maken van de meer recente referenties waarvan het encyclopedie-artikel gebruik maakte.

Interessant om te weten is dat de auteur van het artikel een microbioloog is die zich tot de geschiedenis van de biologie heeft gewend.

Historische en filosofische beschouwing van de moleculaire biologie in Routledge: een vertrekpunt

Referentie:

Dietrich, Michael R., "Molecular biology", Routledge Encyclopedia of Philosophy, Edward Craig (eds.), London: Routledge, version 1.0, 1998.

Informatief extract:

[termen i.v.m. reductionisme en andere zaken die onderaan deze tekst behandeld worden heb ik in het vet gezet]

Molecular biology is the study of the structure, function and kinetics of biologically important molecules. Historically, molecular biology has often been identified with molecular genetics. Similarly, the chief philosophical concern with molecular biology has been the possibility of the reduction of classical genetics to molecular genetics. The nature and boundaries of molecular biology, however, are themselves disputed. To some, molecular biology seems to be a morass of molecular details without any overarching theory. To others molecular biology is an integrated interlevel theory. How philosophical issues, such as reduction, are addressed can depend importantly on how molecular biology is initially characterized.

1 Molecularizing biology

Although molecular biology can be broadly defined as the study of the structure, function and kinetics of biologically important molecules, the origins of molecular biology are usually traced back to two specific research traditions: the informational school and structural school. This historical approach has been strongly disputed. Nevertheless, it provides a starting place for historical analysis.

The informational school is identified with the study of bacterial viruses (bacteriophage or phage) begun in the late 1930s by Max Delbruck, Salvador Luria and Alfred Hershey. The phage group, as they would come to be known, took as its goal the elucidation of the physical basis of heredity through careful experimental study of virus self-replication within bacterial hosts. The problem of replication was itself a means of investigating how molecules could store and transmit genetic information. Chromosomes were the accepted material basis of heredity and were known to be mixtures of nucleic acids and proteins. Proteins, by virtue of their
known linear arrangement of specific units, were thought to be better candidates for information storage and transfer than were nucleic acids. This emphasis on proteins was overthrown by Alfred Hershey and Martha Chase’s experiments published in 1952 demonstrating that deoxyribonucleic acid (DNA) alone was injected into host bacteria. With the use of their Waring blender, Hershey and Chase had ingeniously shown that DNA, not protein, was responsible for virus replication.
At roughly the same time that the informational school was starting out in the 1930s, the structural school began extending traditions in structural chemistry to the study of biological molecules. In the USA, Linus Pauling used his expertise as a structural chemist to explain the helical structure of polypeptides essential to important biological proteins such as hemoglobin and myoglobin.
In England, W.T. Astbury and J.D. Bernal began using X-ray crystallography to study the internal structure of proteins. This programme was expanded as the Cavendish Laboratory at Cambridge and King’s College in London began X-ray diffraction studies of biological molecules.
These two schools of thought came together in the 1950s with the collaboration of James Watson and Francis Crick. Watson’s knowledge of phage genetics and Crick’s knowledge of X-ray crystallography both contributed to their now famous discovery of the double helical structure of DNA in 1953. The two-stranded model of DNA with its complementary base pairs explained the structural features of the DNA molecule and suggested how DNA could both store and transfer information.
The neat division of the origins of molecular biology into these two schools has been disputed on historical as well as historiographical grounds. The structural and informational schools were introduced as historical categories in the 1960s as biologists struggled to define molecular biology. Gunther Stent, a member of the phage group, strongly identified the phage group
with the origins of molecular biology. John Kendrew, who won the Nobel Prize in 1962 for determining the structure of myoglobin, had a completely different experience of the emergence of molecular biology. Kendrew introduced the idea that there were two schools. Gunter Stent agreed and extended Kendrew’s analysis in his reply. At the time Kendrew and Stent were writing, the emphasis in molecular biology was on integration of structure and function in biological molecules à la Watson and Crick. In effect Kendrew and Stent projected the reality of 1960s molecular biology into the past and in doing so created a history that legitimated present practice (Abir-Am 1985).
The structural and informational schools do not encompass the origins or the present state of molecular biology. It is not even clear to what extent the loose association of individuals doing structural work on biological molecules can be considered a school. The origins of molecular biology as well as its current practice represent a much more diverse array of traditions.
Molecular biology, as it was first defined by the National Science Foundation in 1954, covered a wide variety of biological phenomena, such as the: identification and structure of particulate matter such as mitochondria, chloroplasts, chromosomes, viruses, enzyme structure and kinetics - chemistry of coenzymes, electrochemical phenomena, membranes and fibers, solid and liquid state phenomena, reactions of proteins - long range forces, mathematical approaches to biological problems (quoted in Zallen 1993: 81).
Clearly, molecular biology could be seen as drawing on long-standing traditions in biochemistry, cell biology and bioenergetics, as well as those in phage research and structural chemistry. The history of molecular biology may be dominated by the history of molecular genetics, but the practice of molecular biology is and has been much more diverse.

2 Interlevel theories

As philosophers tried to come to grips with molecular biology and particularly the question of the reduction of classical genetics to molecular genetics, they were faced with the problem of how to characterize the structure of molecular biology (see Genetics §4).

While some thought of molecular biology as a scientific theory, characterized as a set of general laws or a set of axioms, others began to conceive of molecular biology in terms of interlevel theories and practices. These different approaches to theory structure can have important consequences for other philosophical issues, such as reduction.
Kenneth Schaffner has argued that most biomedical theories, including molecular biological theories, should be thought of as a series of overlapping interlevel temporal models (Schaffner 1993a, 1993b). This proposed analysis treats theories as families of models, as polytypic aggregates with some specified core characteristics. The entities represented by these models are usually undergoing some process and so are temporal. The theory is an interlevel theory because the entities represented by the theory can be grouped according to level of aggregation. Entities at one level of aggregation may share parts with entities at lower levels, but the defining properties of the entity at the higher level require organizing principles not found at the lower level.
It is often assumed that the successful reduction of a higher level theory to a lower level theory will result in the replacement of the higher level theory by the lower level theory. This strict reduction-replacement approach requires that the lower level theory use only lower level terms and entities. Schaffner’s interlevel theories require that this strict model of reduction-replacement be relaxed to allow partial or patchy reductions as a result of more complex connections between parts of different interlevel theories. With the complex interlevel processes considered in molecular biological theories, one should not expect complete unilevel reduction of a higher level theory to a lower level biochemical theory, which itself is often an interlevel theory. Molecular biological explanations, according to this view, are facilitated by partial reductions and causal generalizations regarding the temporal sequence of events represented by the relevant model (Schaffner 1993b).

3 Practices

Schaffner’s appreciation of the complexity of molecular biology is shared by Sylvia Culp and Philip Kitcher’s analysis of molecular biology in terms of practices. A practice consists of a language used by the scientific community of interest, the set of statements that community accepts, the set of questions they take to be important, the patterns of reasoning they use to answer those questions, the methodological directives or standards they use to evaluate solutions and experiments, and a set of experimental techniques (Culp and Kitcher 1989). Using this account of practices, Culp and Kitcher argue that the contemporary practice of molecular biology can be understood in terms of a hierarchy of questions concerning why some biologically important process occurs, and how accepted statements and experimental techniques contribute to the solution of that problem. The interlevel complexity described by Schaffner is captured in Culp and Kitcher’s practices by the hierarchy of questions. In the case of cell biology, for instance, Culp and Kitcher start out with the fundamental question of ‘how do organisms move?’. This question is then followed by the supposition that ‘motion requires contraction and extension of muscles’ and the related question of ‘how do muscles contract?’. This question is then followed by the supposition that ‘muscle cells contain actin and myosin’ and the related question of ‘how do actin and myosin contribute to the contraction of a cell?’ (Culp and Kitcher 1989). This nested set of questions leads to a nested set of explanations. Cellular theories of motion do not reduce to molecular biology within this hierarchy; instead the explanations of the action of myosin and actin extend the cellular explanatory scheme. An explanatory scheme is a schematic argument with specific filling instructions.

What makes explanatory extension different from strict reduction-replacement is that it allows different parts of an explanatory scheme to be extended in different directions by different theories. Molecular biology does not provide the only route for explanatory extension and it is not the case that all explanatory extensions will ultimately end with molecular biology (Kitcher 1984). Schaffner’s complex reduction-replacement model with its partially overlapping interlevel theories also allows theories and explanations to be elaborated in a number of ways, and agrees with much of Kitcher’s explanatory extension approach, although Schaffner and Kitcher and Culp continue to disagree on how to characterize theories in molecular biology (Schaffner 1993a).
One further aspect of Culp and Kitcher’s characterization of molecular biology deserves comment: namely, their emphasis on experiment. One of the most striking features of molecular biology is the prominence of experimental techniques (see Experiment).
A vital aspect of the structure of molecular biology is the presence and exportation of sets of techniques to address a vast array of different biological problems. While philosophers of science have been traditionally concerned with theories, the ongoing study of sciences like molecular biology is fuelling the growing concern with experimentation, so much so that it now seems difficult to characterize molecular biology without discussing the central role of experimental techniques, such as X-ray diffraction, electrophoresis, or polymerase chain reactions (Zallen 1993).

References and further reading

Abir-Am, P. (1985) ‘Themes, Genres, and Orders of Legitimation in the Consolidation of New Scientific Disciplines: Deconstructing the Historiography of Molecular Biology’, History of Science 23: 73-117.(Historiographical analysis of four major traditions in the history of molecular biology, including the history of the informational and structural schools.)
Cairns, J., Stent, G. and Watson, J. (eds) (1992) Phage and the Origins of Molecular Biology, Cold Spring Harbor, NY: Cold Spring Harbor Laboratory Press.(Volume of papers in honour of Max Delbruck. The expanded edition includes Kendrew and Stent’s papers contesting the informational and structural schools.)
Culp, S. and Kitcher, P. (1989) ‘Theory Structure and Theory Change in Contemporary Molecular Biology’, British Journal of the Philosophy of Science 40: 459-83.(An analysis of structure and change in molecular biology based on a case study of the discovery on enzymatic RNA.)
Judson, H.F. (1979) The Eighth Day of Creation: Makers of the Revolution in Biology, New York: Simon & Schuster.(A detailed history of molecular biology notable for its attention to the individual contributions and accomplishments of a diverse array of scientists.)
Kitcher, P. (1984) ‘1953 and All That: A Tale of Two Sciences’, Philosophical Review 93: 335-73. (An antireductionist argument based on intertheoretic relationships and the concept of explanatory extension.)
Olby, R. (1974) The Path to the Double Helix, Seattle, WA: University of Washington Press.(A detailed reconstruction of the historical precursors to Watson and Crick’s discovery of the structure of DNA. It further develops the idea of the structural and informational schools.)
Schaffner, K. (1993a) Discovery and Explanation in Biology and Medicine, Chicago, IL: University of Chicago Press.(A broad survey and analysis of a number of important issues such as reduction, theory testing and explanation.)
Schaffner, K. (1993b) ‘Theory Structure, Reduction, and Disciplinary Integration in Biology’, Biology and Philosophy 8: 319-47.
(An analysis of theory structure in terms of integrated interlevel theories that allow for partial reduction and integration.)
Zallen, D. (1993) ‘Redrawing the Boundaries of Molecular Biology: The Case of Photosynthesis’, Journal of the History of Biology 26: 65-87.(A convincing argument for the reconception of molecular biology as a more diverse and complex field based on a case study of the history of bioenergetic research on the process of photosynthesis.)"

[het volledige encyclopedie-artikel]

Creatieve commentaar:

Uit dit artikel in Routledge etc., waarvan ik geen verwante heb gevonden in Encyclopedia of Philosophy of Stanford etc., extraheer ik mijn thema reductionisme en/in/door de moleculaire biologie. Het heeft geen subtitel in dit artikel maar neemt wel een belangrijke plaats in.

Een aantal zaken kunnen we hier uit leren, die nuttig kunnen zijn voor onze zoekopdracht.
1. Moleculaire genetica wordt in filosofische discussies regelmatig op gelijke hoogte geplaatst met moleculaire genetica, dat eigenlijk een onderdeel is van de moleculaire biologie. (Zoals aangehaald in de tekst is de moleculaire biologie veel ruimer. Men heeft immers ook nog de moleculaire celbiologie/fysiologie en biochemie die eerder handelen over de werking en functies van de moleculen in de cel en het lichaam.) We mogen onze zoektermen dus niet beperken tot 'molecular biology', maar zullen dus ook 'molecular genetics' moeten gebruiken.
2. Dat het reductievraagstuk gekoppeld is aan theorievorming. We mogen ons dus niet blind staren op het begrip 'reduction(ism)'
3. Dat Kenneth Schaffner, Sylvia Culp, Philip Kitcher’s belangrijke referentiepunten zijn.

4. De referenties die belangrijk zijn voor mijn verdere zoektocht heb ik in het vet aangeduid. Schaffner 1993a is niet voorradig in de Antwerpse bibliotheek, maar wel in Leuven dus zal ik het daar gaan halen. Schaffner 1993b is online of op papier niet beschikbaar via UA. Misschien heeft de KULeuven het wel op papier. Culp - Kitcher 1989 is beschikbaar via JSTOR.

Brontekst Kants 2de Kritiek en het categorisch imperatief

Referentie:

Kant, Immanuel, Critic der Practischen Vernunft, Riga: Johann Friedrich Hartknoch, zwente Auflage, 1792 (eerste druk 1788), 294 p. (http://books.google.com/books?id=W7oIAAAAQAAJ&pg=PA198&dq=inauthor:Kant&as_brr=1&hl=nl#PPA294,M1, geraadpleegd op 17.11.2007).

Informatief extract:

De beroemde basisregel van Kant luidt:
„Handle so, daß die Maxime deines Willens jedergeit zugleich als Prinzip einer allgemeinen Gesetzgebung zelten cönne.“ [§ 7 Grundgesetz der reinen practischen Vernunft, p. 54]

Creatieve commentaar:

Het Duits in het oude lettertype is niet zo gemakkelijk te lezen. Een overzicht met de moeilijk leesbare letters zou handig zijn. Aangezien de spelling ook nog anders is, maakt het de tekst nog moeilijker om te lezen. Een gewoon gedrukte hedendaagse uitgave is waarschijnlijk handiger. Maar heeft toch iets om de tekst eens te bekijken hoe hij er oorspronkelijk uit zag.

Ik haalde hier het categorisch imperatief eruit omdat dit het meest spreekt in zo'n moeilijke tekst. Ondertussen is hierop al veel kritiek gekomen. Al bij al blijft dit toch een goed ethisch principe, zolang men het niet overal kritiekloos radicaal op toepast.

Augustinus' Belijdenissen in het Latijn: een boeiende kennismaking

Referentie:

Augustinus, Aurelius, Confessiones, Converted to HTML by Chris Mitchell, http://ccat.sas.upenn.edu/jod/latinconf/latinconf.html (geraadpleegd op 17.11.2007).

Augustinus, Aurelius, Belijdenissen, vertaald en ingeleid door Gerald Wijdeveld, Amsterdam: Ambo, 2002, zesde druk (vierde herziene druk 1998), 371 p.

Informatief extract:

Magnus es, domine, et laudabilis valde: magna virtus tua, et sapientiae tuae non est numerus. et laudare te vult homo, aliqua portio creaturae tuae, et homo circumferens mortalitem suam, circumferens testimonium peccati sui et testimonium, quia superbis resistis: et tamen laudare te vult homo, aliqua portio creaturae tuae.tu excitas, ut laudare te delectet, quia fecisti nos ad te et inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te. da mihi, domine, scire et intellegere, utrum sit prius invocare te an laudare te, et scire te prius sit an invocare te. sed quis te invocat nesciens te? aliud enim pro alio potest invocare nesciens. an potius invocaris, ut sciaris? quomodo autem invocabunt, in quem non crediderunt? aut quomodo credent sine praedicante? et laudabunt dominum qui requirunt eum. quaerentes enim inveniunt eum et invenientes laudabunt eum. quaeram te, domine, invocans te, et invocem te credens in te: praedicatus enim es nobis. invocat te, domine, fides mea, quam dedisti mihi, quam inspirasti mihi per humanitatem filii tui, per ministerium praedicatoris tui. [Liber I, Caput I]

Creatieve commentaar:

Het is lang geleden dat ik nog Latijnse teksten heb gelezen. Ik haal de Latijnse tekst hier ook niet aan om hem integraal in het Latijn te lezen, wel om naast de lezing van een Nederlandse vertaling enige voeling te krijgen met de oorspronkelijke tekst. Voor wetenschappelijke doeleinden is zo'n brontekst zonder referentie niet echt bruikbaar, maar wel handig voor een iets diepere studie van de tekst. Voor de gemakkelijkheid noteer ik alvast een referentie naar een goede Nederlandse vertaling.

Het eerste hoofdstuk geeft alvast niet de indruk dat het boek enig strikt filosofisch belang zal hebben. Het lijkt eerder een in zichzelf gekeerde religieuze overdenking.

Biologische gedachten van Leibniz: een interessante link met Whitehead

Referentie:

Leibniz, Gottfried Wilhelm, Letter to Louis Bourguet, x.12.1714, in: Loemker, Leroy E. (transl., ed., introd.), Gottfried Wilhelm Leibniz: Philosophical Papers and Letters, Dordrecht: D. Reidel Publishing Company, 1976, 2nd printing 2nd edition (oorspronkelijke uitgave: Chicago: Chicago University Press, 1956), p. 661-663.

Informatief extract:

An early supporter of Leibniz's views, with a keen interest in their application to natural science, Louis Bourguet (1678-1742) was a merchant and scholar of broad interests who lived in Venice from 1711 to 1715. The correspondence of the two men began in 1709 on matters relating to the origin of the alphabet, proceding to problems of the Theodicy, and later raised important questions about Leibniz's consistency in matters of physicics, biology, and historical change. [inleiding door de vertaler op p. 661]

Creatieve commentaar:

Ik vond deze brief door in de inleiding de paragraaf "VIII. Biology" van Leibniz te lezen (p. 35-37). Interessant, hoewel Leibniz hier niet zo bekend voor staat. Ook hier is het interessant de link met Whitehead te maken. Ik citeer uit de inleiding p. 35: "Leibniz's vitalism is thus one of organization and function rather than of substance, and the continuity of the organism and its processes rest on functional laws and the series of events which they determine, rather than upon material unity."

De brief handelt voornamelijk over de commentaar die Leibniz ontving op zijn Théodicée. Op biologisch vlak gaat de brief kort in op een filosofische overdenking naar aanleiding van de ontdekking van het mannelijk zaad door van Leeuwenhoek. "What you say about the development of life seems to me well taken. Those human seminal animals which never attain a development of reason do not have this reason eveloped within them."

Feyerabend over zichzelf: complex en tegendraads

Referentie:

Verhofstad, Dirk, "Een vrije geest in een vrije samenleving", De Morgen, 16.05.2007, boekbespreking van: Feyerabend, Paul, Tijdverspilling, vertaald door Rob Gerritsen, Rotterdam: Lemniscaat, 2007, 200 p. (oorspronkelijke uitgave: Zeitverschwendung, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1995, 250 p.)

Informatief extract:

"Zopas is de Nederlandstalige vertaling van Feyerabends dagboek Tijdsverspilling verschenen. De filosoof voltooide zijn autobiografie pas enkele weken voor zijn dood in 1994. Het is een merkwaardig boek, waarin de auteur terugblikt op zijn jeugd, zijn ervaringen als onderofficier in het Duitse leger aan het oostfront, zijn liefde voor de muziek, zijn ontmoetingen met de grote denkers van zijn tijd, onder wie Wittgenstein, Brecht, von Hayek, Popper, Bohr, Kuhn en Lakatos, zijn vele liefdesaffaires en zijn buitengewone academische carrière. ...

Opmerkelijk is de achteloosheid waarmee hij belangrijke momenten in zijn leven aanhaalt, soms zelfs op het schokkende af. Zo onder meer zijn antisemitisme, door de inleider Rein Gerritsen wat genuanceerd tot zijn "antisemitische conditionering"...

dat Feyerabend de mens wou bevrijden van "de tirannie van filosofische oplichter en abstracte begrippen als waarheid, werkelijkheid en objectiviteit, die mensen een tunnelvisie bezorgen en hun levenswijzen aan alle kanten inperken"..."

[uit het krantenartikel]

Creatieve commentaar:

Als men het krantenartikel leest, kan men moeilijk anders dan de indruk hebben dat hij een merkwaardig man moet geweest. Zeker ook geen gemakkelijk man. Zoals dikwijls is het interessant om te kijken wat de 'groten' der aarde hebben meegemaakt. Feyerabend heeft het zich, door zijn wispelturigheid, in alle geval niet gemakkelijk gemaakt, maar misschien is hij daardoor des te interessanter.

Erasmus over de deugden van de geneeskunde

Referentie:

Erasmus, Desiderius, Lof der Geneeskunde - Encomium Artis Medicae, vertaling L. Hillesum, 2006, http://www.gutenberg.org/files/18976/18976-8.txt (geraadpleegd op 18.11.2007).

Informatief extract:

"Plato erkent, dat de gansche philosophie eigenlijk daarop neerkomt, dat de gemoedsaandoeningen aan de rede moeten gehoorzamen. En nu is het voornamelijk de geneesheer, die daartoe medewerkt, zich hierop toeleggend, dat dit deel van den mensch krachtig en vol inzicht zij, naar welks goedvinden alles geschiedt, wat op lofwaardige wijze verricht wordt. Terwijl zij den naam van mensch onwaardig geacht worden, die zich evenals de dieren door hun begeerten laten meesleepen, hebben wij het voor een goed deel aan de geneeskundigen te danken, zoo wij dien naam wel waardig zijn."

[Fragment op p.19]

Creatieve commentaar:

Erasmus schrijft vanuit Leuven naar een bekend geneesheer (Afinius) in Lier dat hij deze tekst nog had liggen en aan hem opdraagt. De tekst is een beschouwing van de geneeskunde, waarbij Erasmus heel wat figuren, Griekse, Romeinse en Bijbelse de revue laat passeren.

Interessant om naast de Nederlandse vertaling ook te kunnen teruggrijpen naar het oorspronkelijke Latijn, met hier en daar Griekse citaten. De html-versie is eveneens mooi verzorgd.

Fichte als Kant-kriticus en grondlegger van het Duitse idealisme

Referentie:
Fichte, Johann Gottlieb, Over het begrip van de wetenschapsleer of de zogenoemde filosofie, Inleiding, vertaling en annotatie Ernst-Otto Onnasch, Amsterdam: Boom, 1995, 147 p., (oorspronkelijke uitgave: Ueber den Begriff der Wissenschaftslehre oder der sogenannten Philosophie, Leipzig:Gabler, 1798).


Informatief extract:
"Johann Gottlieb Fichte (1762-1814) geldt als de grondlegger van het Duitse idealisme. Zijn wijsgerige onderneming is onder de naam 'wetenschapsleer' bekend geworden en pretendeert de kritische filosofie van Kant van een nieuw of echt fundament te voorzien. Als strenge en algemeen geldige wetenschap moet de filosofie volgens Fichte niet alleen een systeem zijn, maar tevens vanuit één enkel fundament worden ontwikkeld.

In Over het begrip van de wetenschapsleer, dat voor het eerst in 1794 verschijnt, worden de methode en de voorwaarden voor deze streng wetenschappelijke filosofie en haar principes uiteengezet. Men kan dit geschrift daarom ook als het programma van Fichtes filosofie als zodanig begrijpen. De tekst biedt niet alleen een goede inleiding in het denken van Fichte, maar is bovendien zeer geschikt als inleiding in de systematische filosofie van het Duitse idealisme."

[van de achterflap]


Creatieve commentaar:
De titel van het werk is enigszins misleidend zijn, het gaat immers niet om een wetenschapsleer in de huidige betekenis maar om een metafysisch systeem. Meer dan de helft van het boek wordt in beslag genomen door de stevige inleiding, bibliografie en verantwoording. De inleiding heb ik gelezen tot aan p. 24. Fichte had blijkbaar een boeiend leven, hoewel ik toch niet in zijn plaats zou willen geweest zijn. Ik zal wachten tot ik beter op de hoogte ben van de filosofie van Kant, zodat ik het werk beter in zijn context kan plaatsen.

Whitehead als veelzijdig cultuurfilosoof in SMW

Referentie:

Whitehead, Alfred North, De natuurwetenschap in de moderne wereld, vertaling Jan van Rheenen, Utrecht: Het Spectrum, 1959, 210 p. (oorspronkelijke uitgave: Science and the Modern World, London: Cambridge University Press, 1925).

Whitehead, Alfred North, Science and the Modern World, New York, NY: The Free Press, 1967, 212 p. (oorspronkelijke uitgave: London: Cambridge University Press, 1925).

Informatief extract:

"Alfred North Whitehead's Science and the Modern World, originally published in 1925, redefines the concept of modern science. Presaging by more than a half century most of today's cutting-edge thought on the cultural ramifications of science and technology, Whitehead demands that readers understand and celebrate the contemporary, historical, and cultural context of scientific discovery. Taking readers through the history of modern science, Whitehead shows how cultural history has affected science over the ages in relation to such major intellectual themes as romanticism, relativity, quantum theory, religion, and movements for social progress."

[achterflap SMW]

Creatieve commentaar:

Ik wist niet dat er een Nederlandse vertaling bestond van SMW. De vertaling is wat stug en gedateerd, maar toch bruikbaar om snel meer vat te krijgen op passages die iets minder duidelijk zijn in de oorspronkelijke versie. Het Engels uit 1925 klinkt echter veel vlotter en actueler dan deze vertaling uit 1959. Dit kan je zelfs merken aan de vertaling van de titel. Het zou dus jammer zijn dit boek in deze Nederlandse vertaling te lezen. Je kan bijvoorbeeld deze vertaling vergelijken met de vertaling die Jan Van der Veken van het 12de hoofdstuk maakte (zie God en wereld : basisteksten uit de proces-theologie). Deze vertaling is veel vloeiender.

Ook dit boek behoorde tot de collectie van Wildiers. Ik vond er een krantenartikel in met de titel "The Only 'Big Bang' in Universe" uit de San Francisco Chronicle van 16.12.1974. Dit moet Wildiers ongetwijfeld gelezen hebben in de periode dat hij in San Francisco zat. Op de inhoud zal ik niet ingaan, maar het is wel speciaal om zulke dingen te vinden. Ook hier zijn de aanduidingen in het boekje zelf erg beperkt.

Ik ben pas begonnen met het lezen van het boek in het Engels. Ik vind het boeiend. Het eerste hoofdstuk doet me denken aan de cursus "Evolutie van het wetenschappelijk denken" die ik in Leuven van Geert Vanpaemel kreeg. Ook Whitehead verwijst naar de Chinese cultuur. Vanpaemel verwees naar Joseph Needham (1900-1958) als 'ontdekker' van het belang van wetenschap in de Chinese cultuur. Het werk van Needham lijkt me echter na of gelijktijdig met dat van Whitehead te zijn geschreven. Waar haalde Whitehead zijn mosterd vandaan voor dit korte stukje?

Het boek is veel toegankelijker dan 'The Concept of Nature' en tot hier toe een echte aanrader. Een interessante opmerking die Whitehead in het eerste hoofdstuk maakt, is dat de wetenschappelijke revolutionisten in vergelijking met de protestanten er vrij goedkoop vanaf zijn komen. Naast de terechtstelling van Bruno en de veroordeling van Galileo is er weinig drama te vinden. Als je dit vergelijkt met de godsdienstoorlogen en vervolgingen van die tijd, is dit een echt bloedbad, zoals Whitehead schrijft.

Na het eerste hoofdstuk The Origins of Modern Science behandelt Whitehead de rol van de wiskunde en ook de begrippen tijd en ruimte in die wetenschappelijke revolutie. Whitehead beschrijft hier niet slecht, hij geeft ook kort een oordeel bij al die ontwikkeling. Whitehead doet een aantal opmerkelijke uitspraken in dit hoofdstuk. p. 23: "The theory of Induction is the despair of philosophy-and yet all our activities are bes upon it.", p.24 "Each generation critisises teh unconscious assumptions made by its parents." Tegen het einde van het hoofdstuk:"We are entering upon an age of reconstruction, in religion, in science, and inpolitical thought." (p.34) Op p. 36 tot slot:"The field is now open for the introduction of some new doctrine of organism which may take the place of the materialism with which, since the seventeenth century, science has saddled philosophy."

Hoofdstuk 3 The Century of Genius handelt over het inductieprobleem en metafysische vooronderstellingen in de fysica van Newton. The 'Fallacy of Misplaced Concreteness' (p. 51) die Whitehead aanwezig stelt in het nieuwe wetenschappelijke denken. De discussies met Hume, Locke en Descartes komen aan bod.

Hoofdstuk 4 The Eighteenth Century gaat verder in op de kritiek op simple location en The Fallacy of Misplaced Concreteness. In dit hoofdstuk wordt Whitehead metafysischer in vergelijking met het vorige. Whitehead gaat kritisch in op de triomf van het materialisme en kort ook op de wetenschapsvreemdheid van het idealisme. Locke en Berckeley leveren de voedingsbodem om tot een andere metafysica te komen. Om de problemen met simple location te vermijden vertrekt Whitehead vanuit de waarneming: perception en leidt uiteindelijk naar een organic conception of nature waarin niet de uitgebreidheid maar het event centraal staat. De grond voor het procesdenken is gelegd: "Thus nature is a structure of evolving processes."

Met Whitehead en Peirce aan de slag m.b.t. mirakels en de grenzen van de medische kennis

Referentie:

Stempsey, William E., "Miracles and the limits of medical knowledge", Medicine, Health Care and Philosophy 5 (2002), p. 1-9.

Informatief extract:

"In considering whether medical miracles occur, the limits of epistemology bring us to confront our metaphysical world view of medicine and nature in general. This raises epistemological questions of a higher order. David Hume’s understanding of miracles as violations of the laws of nature assumes that nature is completely regular, whereas doctrines such as C. S. Peirce’s “tychism” hold that there is an element of absolute chance in the workings of the universe. Process philosophy gives yet another view of the working of nature. Physicians have no epistemological grounds for declaring any cure to be miraculous. Miracles are theological (or philosophical) entities, and not medical entities. All physicians can do is to determine whether or not a cure is scientifically inexplicable according to the current epistemological standards of medical science. As these standards change, what is currently unexplainable may become explainable. However, we can also come to realize that our current explanations are in fact unsatisfactory. Our justifications of knowledge claims about miracles will depend on our
views about determinism and indeterminism. If the universe is not a deterministic one, we should be open to the possibility of encountering what appear to us as sui generis events. These would not be violations of immutable laws of nature, but manifestations of the true workings of nature, and certainly causes for wonder.

Key words: determinism, epistemology, Hume, laws of nature, metaphysics, miracle, Peirce, Whitehead"

[abstracts and key words from author]

Creatieve commentaar:

Dit artikel vond ik 'toevallig' bij een van de zoekopdrachtjes tijdens de les. Een boeiend filosofisch onderwerp omdat er zeer verschillende disciplines in samenkomen zoals biomedische wetenschappen, psychologie, metafysica en theologie. Interessant kan ook de vergelijking zijn tussen hoe het in het encyclopedie-artikel wordt voorgesteld (een korte algemene weergave) en in dit artikel dat met Whitehead en Peirce aan de slag gaat.